Minister van Defensie Francken wil in november dit jaar alle 17-jarigen een brief sturen om hen uit te nodigen voor een vrijwillige legerdienst. Naar schatting gaat het om in totaal 130.000 jongeren. “We hebben veel mensen nodig op Defensie” en zo kunnen ze "iets teruggeven" aan het land, want we zijn “allemaal wat 'vadsig' geworden”, aldus Francken. Maar er is meer aan de hand. Met de brief wil de regering jongeren ideologisch beïnvloeden ten gunste van een nieuwe “veiligheidscultuur", zoals afgesproken in het regeerakkoord.
Uit verklaringen van de minister van Defensie blijkt dat hij volgend jaar 500 jongeren wil werven voor een vrijwillige betaalde legerdienst om in 2028 naar een stabiel aantal van 1.000 jongeren te gaan. De vraag is waarom voor zo’n gering aantal plaatsen tienduizenden jongeren moeten worden aangeschreven als de werving makkelijk via andere communicatiekanalen kan worden gerealiseerd? Temeer omdat wie zich inschrijft voor een vrijwillige legerdienst en geselecteerd wordt, kan rekenen op een maandelijkse soldij van 2.000 euro, wat een aantrekkelijke som is voor jonge mensen die het secundair onderwijs verlaten.
Vooraleer de rekruteringsbrief voor de vrijwillige legerdienst kan worden verzonden, moet daartoe een wet worden goedgekeurd. De meerderheidspartijen dienden eind juni een wetsvoorstel in om het ministerie van Defensie toegang te geven tot gegevens van de jongeren via het bevolkingsregister. In Artikel 2 van het wetsvoorstel is er sprake van een "sensibiliseringsbrief" waarin een "beschrijving van de veiligheidssituatie" zal worden gegeven.
Het organiseren van een jaarlijkse verzending van een ‘sensibiliseringsbrief’ naar alle 17-jarigen voor slechts een beperkt aantal beschikbare plaatsen, doet het vermoeden rijzen dat het werkelijke doel eruit bestaat jongeren vatbaar te maken voor de nieuwe “veiligheidscultuur” waarvan sprake in het regeerakkoord. Minister Francken windt er geen doekjes om dat het hem in de eerste plaats te doen is om jongeren duidelijk te maken waarom Defensie belangrijk is. “Wat ik wil doen op Defensie, is één groot pedagogisch project”, aldus Francken.
Nieuwe 'veiligheidscultuur'
De vrijwillige militaire dienst van 12 maanden voor jongeren vanaf 18 jaar is slechts een onderdeel van dit zogenaamde pedagogische project. De regering richt zich ook tot de jonge generatie met het voornemen de aanwezigheid van het leger in het onderwijs te versterken via een zogenaamde “militair referendaris die in de scholen uiteenzet wat defensie doet en hoe dit bijdraagt tot internationale vrede en onze veiligheid”, aldus het regeerakkoord. Verder komt er een uitbreiding van de opleiding 'Veiligheid en Defensie' in scholen.
Kortom, een ‘pedagogisch project’ dat jongeren wil onderwerpen aan een militaire kijk op veiligheid als onderdeel van de nieuwe “veiligheidscultuur”. Dit alles moet helpen garanderen dat de bevolking bereid is vele extra miljarden naar het legerapparaat te laten vloeien op het ogenblik dat grote inspanningen worden gevraagd om de begroting op orde te krijgen. Volgens de Strategische Visie Defensie 2025 gaat dit jaar 12,758 miljard euro naar het leger, wat bijna 5 miljard meer is dan de militaire uitgaven in 2024 (7,9 miljard euro). Over de hele legislatuur (2025-2029) gaat het om een meeruitgave van 28,3 miljard euro.
Kwetsbare jongeren
Het ingediende wetsvoorstel om de verzending van de brief mogelijk te maken stuit op veel kritiek. In een advies herinnerde de Raad van State eraan dat de “beoogde verwerkingen [van persoonlijke data uit het bevolkingsregister] betrekking hebben op gegevens van minderjarigen, dat wil zeggen van kwetsbare personen die recht hebben op specifieke bescherming.” De Raad van State uitte ook kritiek op het wetsvoorstel omdat het gebruik van gegevens zoals geboorteplaats en rijksregisternummer niet nodig zijn voor het versturen van een brief. Daarnaast vindt de Raad van State de bewaartermijn van tien jaar voor de opgevraagde gegevens onredelijk lang.
De Gegevensbeschermingsautoriteit stelt op haar beurt dat de noodzaak voor het verzenden van de brief onvoldoende is aangetoond, “aangezien vrijwillige dienstplicht al vijftien jaar bestaat en de promotie ervan doeltreffend kan gebeuren via niet-gerichte promotiecampagnes”. Bovendien beveelt de Autoriteit aan dat de brief met de uitnodiging om te solliciteren aan de ouders van de minderjarige wordt gericht en niet aan de minderjarige zelf. Dit kan helpen voorkomen “dat vrijwillige dienstnemingen worden aangegaan die niet goed doordacht zijn of uitsluitend om financiële redenen zijn ingegeven”.
Het initiatief is zorgwekkend omdat het zich richt op een generatie die al kwetsbaar is door onzekerheid. Het vooruitzicht op een salaris van 2000 euro kan verleiden tot de normalisering van een dergelijke eenzijdige visie op veiligheid voor een generatie die op zoek is naar zingeving en sociaaleconomische stabiliteit.
Enge visie op burgerlijke daad
In de toelichting van het wetsvoorstel staat dat de “uitnodiging om een vrijwillige militaire dienst uit te voeren, moet gezien worden als een uitnodiging om een burgerlijke daad te verrichten”. Tegenover deze visie van de regering staat een andere visie -zoals die o.m. door de Verenigde Naties wordt gepromoot- die stelt dat het noodzakelijk is om de cultuur van vrede en diplomatie te versterken en eraan te herinneren dat menselijke veiligheid in de eerste plaats wordt opgebouwd door sociale rechtvaardigheid, onderwijs, samenwerking, wapenbeheersing en een inclusieve veiligheidsarchitectuur (‘gemeenschappelijke veiligheid’).
Bovendien is de ontwikkeling van de burgerzin veel breder en houdt het belangrijke attitudes in zoals empathie, een kritische en waarheidszoekende ingesteldheid, solidariteit, pluralisme, gelijkheid en mensenrechten, rechtvaardigheid en maatschappelijke betrokkenheid. Deze burgerwaarden staan vaak haaks op de militaristische cultuurontwikkeling waarvoor deze regering vele miljarden veil heeft, terwijl zoveel sectoren zoals gezondheidszorg, onderwijs, openbaar vervoer, enz. nood hebben aan extra middelen en mensen.
Het is de rol van de overheid om ervoor te zorgen dat jongeren pluralistische informatie ontvangen met inbegrip van civiele alternatieven. Bovendien is de kans reëel dat de concrete implicaties van militaire indienstneming niet volledig worden ingeschat, inclusief de opname in het reservekader.
Op vraag van de parlementaire Commissie van Landsverdediging schreven we met het Platform 'Stop Militarisering' een advies over het wetsvoorstel "betreffende het versturen van een sensibiliseringsbrief inzake de gewijzigde veiligheidssituatie waarvoor de toegang tot bepaalde informatiegegevens van het Rijksregister van natuurlijke personen aan het ministerie van Landsverdediging noodzakelijk is". U kan dat advies hier lezen!
