De ondergetekende organisaties spreken hun diepe teleurstelling en grote bezorgdheid uit over de voortdurende intimidatie van vredesactivisten en gewetensbezwaarden, waaronder de duidelijk arbitraire vervolging van Yurii Sheliazhenko, uitvoerend secretaris van de Oekraïense Pacifistische Beweging en bestuurslid van EBCO, wiens proces is vastgesteld op 11 juni 2024 om 14:15 uur Kievse tijd, in de Pecherskyi districtsrechtbank van Kiev-stad (zaak nr. 757/16536/24-k, rechter Oleg Bilotserkivets) en kan leiden tot een gevangenisstraf van maximaal vijf jaar.

Yurii Sheliazhenko, wiens appartement op 3 augustus 2023 werd doorzocht, leeft sindsdien onder herhaaldelijk verlengd huisarrest, terwijl er een onderzoek naar hem loopt door de Oekraïense veiligheidsdienst. De enige beschuldiging die tot nu toe tegen hem openbaar is gemaakt, is dat een verklaring van september 2022 (“Vredesagenda voor Oekraïne en de wereld”) -die hij uitgaf in naam van de Oekraïense Pacifistische Beweging- “de Russische agressie rechtvaardigde”. Nochtans werden de Russische invasie en alle soorten oorlog expliciet veroordeeld in deze verklaring. 

Zijn computer en smartphone werden in beslag genomen en ondanks een uitspraak van de rechtbank werden ze niet teruggegeven. Het eigenlijk doel van deze vervolging van een pacifist lijkt de verstoring te zijn van zijn verdediging van het recht om te weigeren te doden, en zijn juridische bijstand aan gewetensbezwaarden. 

Het Ministerie van Justitie van Oekraïne heeft in reactie op een brief van de Veiligheidsdienst van Oekraïne (deze veiligheidsdient heeft ook een persbericht gepubliceerd waarin Yurii “vijandelijke opruier” wordt genoemd), gevraagd aan de administratieve rechtbank van de regio Kiev om de Oekraïense Pacifistische Beweging, lidorganisatie van zowel het EBCO als War Resisters International (WRI), te verbieden en te ontbinden. 

De ondergetekende organisaties dringen er bij de Europese Unie (EU) op aan om ervoor te zorgen dat de erkenning en de volledige uitvoering van het recht op gewetensbezwaar -als een vitale waarborg van democratische waarden en principes in tijden van een nationale noodsituatie veroorzaakt door de Russische agressie- als een noodzakelijke voorwaarde wordt beschouwd voor de toetreding van Oekraïne tot de EU, tijdens de komende onderhandelingen. Het recht op gewetensbezwaar wordt onder andere erkend in het Handvest van de grondrechten van de EU (artikel 10 - Vrijheid van gedachte, geweten en godsdienst). 

De ondergetekende organisaties roepen Oekraïne op om onmiddellijk alle aanklachten tegen Yurii Sheliazhenko in te trekken, en zijn in beslag genomen persoonlijke bezittingen terug te geven. We roepen ook op tot het onmiddellijk ongedaan maken van de opschorting van het recht op gewetensbezwaar in het land, het garanderen van de volledige vrijheid van meningsuiting voor mensenrechtenactivisten, en het beëindigen van de vervolging van gewetensbezwaarden tegen de militaire dienst: de vrijlating van gewetensgevangene Dmytro Zelinsky, het eervol ontslag van Andrii Vyshnevetsky en de vrijspraak van Vitaly Alekseenko en Mykhailo Yavorsky. 

We roepen Oekraïne ook op om het verbod voor alle mannen tussen 18 en 60 jaar om het land te verlaten op te heffen, evenals andere praktijken gericht op het handhaven van de dienstplicht die onverenigbaar zijn met de verplichtingen van Oekraïne op het gebied van mensenrechten, waaronder willekeurige detentie van dienstplichtigen en de vereiste van militaire registratie als voorwaarde voor de wettigheid van civiele handelingen zoals onderwijs, werk, huwelijk, sociale zekerheid, registratie van de woonplaats, enz.

De organisaties zijn zeer bezorgd over de nieuwe wetgeving die strenge straffen oplegt aan “dienstweigeraars” zonder uitzondering voor gewetensbezwaarden, en over het mobilisatiebeleid dat universele militaire registratie eist voor alle mannen tussen 18 en 60 jaar zonder uitzondering voor gewetensbezwaarden, op straffe van zware boetes en gedwongen transport naar militaire rekruteringscentra. 

We verwelkomen de inspanningen van Dmytro Lubinets, de Mensenrechtencommissaris van het Oekraïense parlement, die in zijn jaarverslag over 2023 melding maakte van het ontbreken van aanvraagprocedures voor alternatieve, niet-militaire dienst onder de krijgswet, en die de parlementsleden opriep om hier iets aan te doen. We betreuren dat deze inspanningen niet succesvol waren. We betreuren ook dat er momenteel in Oekraïne nog steeds geen aanvraagprocedures zijn voor de status van gewetensbezwaarde - een schending van de grondwet van Oekraïne, het IVBPR en het EHRM (zie verder).

We dringen er bij Oekraïne op aan om het mensenrecht op vrijheid van meningsuiting te respecteren en zich te onthouden van het criminaliseren van meningen, in het bijzonder van een mening die opkomt voor vrede, zoals in het geval van Yurii Sheliazhenko die opkomt voor vrede en mensenrechten, en oproept tot het beëindigen van het gewapend conflict en bijhorende oorlogswreedheden.

Tegelijkertijd roepen de organisaties Rusland op om onmiddellijk en onvoorwaardelijk alle honderden soldaten en gemobiliseerde Russische burgers vrij te laten die bezwaar maken tegen deelname aan de oorlog en illegaal worden vastgehouden in een aantal centra in de door Rusland bezette gebieden in Oekraïne. De Russische autoriteiten gebruiken naar verluidt bedreigingen, psychologische mishandeling en marteling om de gevangenen te dwingen terug te keren naar het front.

De ondergetekende organisaties roepen zowel Rusland als Oekraïne op om het recht op gewetensbezwaar tegen militaire dienst te waarborgen, ook in oorlogstijd, met volledige inachtneming van de Europese en internationale normen, waaronder de normen van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM). Het recht op gewetensbezwaar tegen militaire dienst is inherent aan het recht op vrijheid van gedachte, geweten en godsdienst, dat wordt gewaarborgd door Artikel 18 van het Internationaal Verdrag inzake Burgerrechten en Politieke Rechten (IVBPR), dat niet kan worden opgeheven, zelfs niet in tijden van openbare noodtoestand, zoals bepaald in Artikel 4, lid 2, van het IVBPR.

De ondergetekende organisaties veroordelen krachtig de Russische invasie van Oekraïne en roepen alle soldaten op om niet deel te nemen aan de vijandelijkheden en alle rekruten om militaire dienst te weigeren. Ze veroordelen alle gevallen van gedwongen en zelfs gewelddadige rekrutering voor de legers van beide partijen, evenals alle gevallen van vervolging van gewetensbezwaarden, deserteurs en geweldloze anti-oorlogsdemonstranten. Ze dringen er bij de EU en alle landen op aan om zich in te zetten voor vrede, zich te engageren voor diplomatie en onderhandelingen, de bescherming van de mensenrechten te garanderen, en asiel en visa te verlenen aan mensen die bezwaar maken tegen de oorlog.

Ondertekenende organisaties:

European Bureau for Conscientious Objection (EBCO)
International Fellowship of Reconciliation (IFOR)
War Resisters’ International (WRI)
Connection e.V.
Ukrainian Pacifist Movement
Movimento Internazionale della Riconciliazione (MIR) - Italië
Pressenza - Italië
International Centre of civil initiatives "Our House" - Wit-Rusland
Giuristi democratici - Italië
Internationaler Versöhnungsbund, österreichischer Zweig (FOR Austria) - Oostenrijk
The Fellowship of Reconciliation (FoR) - Engeland & Schotland)
Centre for peace research and peace education, University of Klagenfurt - Oostenrijk
Center on Conscience & War - VSA
Anglican Pacifist Fellowship - VK
Pax Christi Italia
Lebenshaus Schwäbische Alb - Community for Social Justice, Peace and Ecology e.V.
BOCS Civilization Planning Foundation - Hongarije
Vrede vzw - België
Peace & Justice - Schotland
Peace and Development Foundation-Africa (PDF Africa) - Oeganda
Un Ponte per - Italië
Internationale der Kriegsdienstgegner*innen (IDK)
Kerk en Vrede - Nederland
Vredesactie - België
Stop Wapenhandel - Nederland
Ev. Arbeitsgemeinschaft für Kriegsdienstverweigerung und Frieden (EAK) - Duitsland
Aktionsgemeinschaft Dienst für den Frieden (AGDF) - Duitsland
International Peace Bureau (IPB)
Conscientious Objection Watch - Turkije
Peace Institute - Slovenië
Mouvement International de la Réconciliation (MIR) - Frankrijk
Pax Christi Germany
IFOR-MIR - Zwitserland
Association of Conscientious Objectors - Griekenland