Als presidentskandidaat fulmineerde Donald Trump tegen een waaier aan vijanden. Hij maakte de Mexicanen en moslims zwart door ze te stereotyperen en beschuldigde de Chinezen ervan de VS “te verkrachten”. Als president keerde Trump net terug van zijn langste officiële rondreis tot nu toe. Zijn Azië-tour bracht hem onder meer langs grote economische concurrent China. De handelskloof tussen de VS en China was na de eerste 9 maanden van Trumps termijn nog groter dan voor hij president werd: eind september 273 miljard dollar in het voordeel van China, in vergelijking met 257 miljard dollar op hetzelfde moment vorig jaar.

China

De Chinese leider Xi Jinping sloot in oktober een Communistisch Partijcongres af met een bijna vier uur lange speech over o.a. de machtsstatus van zijn land in de wereld en zijn plannen om de militaire paraatheid op te krikken. Hoewel Beijing beloofd heeft om het nucleaire programma van Noord-Korea te helpen terugschroeven – en sancties zou ondersteunen met dit doel voor ogen- heeft Pyongyang nog geen enkel teken gegeven dat het zijn positie zal wijzigen. China onderhandelde in november wel succesvol een deal met Zuid-Korea die een jaar aanslepende ruzie beëindigde over de ontplooiing in Korea van een Amerikaans antiraketafweersysteem genaamd 'Terminal High Altitude Area Defense' (THAAD). China, dat gelooft dat het systeem ontwikkeld is om zijn nucleaire capaciteit uit te schakelen, legde economische sancties op aan Zuid-Korea. De nieuwe regering in Seoul, onder leiding van president Moon Jae-in, kondigde echter aan dat ze het bestaande THAAD-systeem niet verder zal uitbouwen en niet zal participeren aan de voorgestelde regionale raketdefensie die Washington wil opzetten. Dat was voldoende voor China om de economische situatie met Zuid-Korea te normaliseren. Het is een delicate evenwichtsoefening voor Zuid-Korea om de alliantie met de VS in stand te houden en toch de relaties met China te herstellen. De Trump-regering is veel verheugder met de passief-aggressieve attitude van Tokio, die de Amerikaanse hegemonie in de regio passief aanvaardt, maar zich militair agressiever wil opstellen. Dat Seouls ietwat onafhankelijkere houding minder in de smaak valt bij Trump uitte zich tijdens zijn Azië-trip in de tijd die hij uitgebreid besteedde aan de Japanse premier Abe (inclusief een partijtje golf), terwijl Zuid-Korea het moest stellen met een korte tussenstop waarin de Amerikaanse president een snibbige toespraak gaf voor de Nationale Assemblee (parlement).

Op de vooravond van Trumps recente 12-dagen durende Azië-reis voorspelden waarnemers een strenge anti-China bocht in het beleid van de regering. Maar nadat hij in Beijing geland was, trad Donald Trump president Xi Jinping tegemoet met een brede glimlach. Zijn aankomst werd opgeluisterd met alle pracht en praal van een bezoekende koning. De Amerikaanse president beantwoordde de gunst door te spreken over een speciale economische relatie met China. Hij ging zelfs nog een stapje verder. Adam Taylor schrijft in deWashington Post: “Trump toonde zich buitengewoon eerbiedig ten opzichte van president Xi Jinping. De Amerikaanse president overlaadde zijn collega met persoonlijke -en onbeantwoorde – lof. Het was een opmerkelijke aanpak voor een president die zo vaak harde taal sprak over China. Het stond ook in contrast met Trumps neerbuigende behandeling van Abe, de bondgenoot die hij een aantal keren kleineerde tijdens zijn bezoek aan Japan.”

Trumps optreden in Beijing overtrof zelfs de gebruikelijke ingenomenheid die hij lijkt te ontwikkelen voor elke autocraat die de ongebreidelde macht uitoefent waar de president zelf zo wanhopig naar verlangt. In plaats van te pretenderen dat China niet de beste handelsdeal heeft gesloten met de VS besloot Trump om zijn gastheren te complimenteren omdat ze zijn voorgangers te slim af zijn geweest. Het was met andere woorden niet China's schuld dat het hard gewerkt heeft om China groot te maken ten koste van de VS (verwijzend naar de handelskloof tussen beide landen). “Ik heb veel lof voor China”, zei Trump. De schuld ligt met andere woorden volledig bij de vorige Amerikaanse presidenten. Zo impliceerde Trump dat alleen hij handelt in het belang van de VS. Alle andere presidenten waren verliezers of erger nog, verraders.

Trumps tactieken

Tijdens zijn Azië-tour voerde Trump een ware alfamannetjes-show op. In Japan, bijvoorbeeld, behandelde Trump de onderdanige Shinzo Abe als een dienaar van de Amerikaanse macht. Tijdens een gezamenlijke persconferentie deed hij neerbuigend. David Nakamura citeert Trump in de The Washington Post: “'Het Japanse volk floreert, jullie steden zijn levendig en jullie hebben een van 's werelds sterkste economieën opgebouwd', zei Trump voor hij opkeek van zijn voorbereide notities. Hij draaide zijn gezicht naar Abe die naast hem stond en voegde toe: 'Ik weet niet of ze zo goed is als de onze. Ik denk het niet, okay?' Hij benadrukte de 'okay' door het woord uit te rekken zoals een ouder zou doen tegen een kind”.

In de Filipijnen daarentegen deed Trump geen enkele poging om president Rodrigo Duterte te kleineren. Misschien omdat Duterte opschept over de ultieme alfamannetjes-activiteit: het vermoorden van mensen. Duterte wordt er onder meer van beschuldigd de moord te hebben bevolen op een journalist. En de Filipijnse leider kleineerde de vorige VS-president Obama destijds in nog plastischere bewoordingen dan Trump zelf. De Amerikaanse president leek zich zelfs een beetje onderdanig op te stellen ten opzichte van Duterte, als een capo die voor de baas staat. Als hij al enige bezorgdheid uitte om de mensenrechten in het land -bijvoorbeeld over Duterte's beleid van buitengerechtelijke executies- zoals Trumps perswoordvoerder beweerde, deed hij dat zodanig vluchtig en stilletjes dat dit nooit geregistreerd is bij de Filipijnse president.

In Vietnam haalde president Donald Trump zijn beste fleemtactieken uit de kast ten opzichte van premier Nguyen Xuan Phuc omdat hij iets van hem wilde. Hij vroeg hem onomwonden waarom hij niet meer militair materiaal aankocht van de VS. De president probeert de buitenlandse leiders quasi overal waar hij komt te overtuigen om Amerikaanse wapens te kopen. In Hanoi liet hij zijn wanhoop blijken. Hij bekende er dat hij snelle winsten nodig had omdat hij opnieuw wil meedoen aan de presidentsverkiezingen. Dat hij in de peilingen de laagste goedkeuringsgraad ooit heeft van alle presidenten na hun eerste jaar in functie, vertelde Trump er niet bij.

Voor de Russische president Vladimir Poetin ging Trump pas echt op de knieën en wachtte hij als het ware tot hij achter zijn oor gekrabd zou worden. In de VS zijn er onderzoeken aan de gang over de vermeende banden van Trump en zijn entourage met Rusland. Poetin ontkende echter elke inmenging in de Amerikaanse verkiezingen en dat was voldoende voor Trump. “Elke keer als hij me ziet zegt hij: 'Ik doe dat niet' en ik geloof echt dat wanneer hij dat zegt, dat hij het meent”, zei Trump aan de verzamelde journalisten in Rusland tegen het einde van zijn Azië-tour.

Ex-directeur van de CIA, John Brennan, en voormalig Directeur Nationale Inlichtingen, James Clapper (beiden beschimpt door Trump als politieke marionetten) toonden zich verontwaardigd omdat Trump het woord van Poetin boven de analyse van de Amerikaanse inlichtingendiensten plaatst. Van Tokyo tot Beijing blonk Trump uit in het trappen naar onder en het pluimstrijken naar boven. Hij is Amerika's ultieme alfaman, die op zijn borst klopt en brult – behalve wanneer hij voor een andere man komt te staan die nog meer alfa is dan hem.

De interne vijand

Trump heeft het reeds tanende multilateralisme van de VS de doodsteek gegeven. Dat werd duidelijk geïllustreerd tijdens zijn rondreis in Azië. China prefereerde traditioneel bilaterale relaties boven multilaterale omdat het dan zijn gewicht in de schaal kon leggen om voordelige akkoorden te sluiten met kleinere Aziatische naties. Maar nu lijken de VS en China te hebben gewisseld van rol. Trump is achterdochtig over elke groep die meer dan twee leden telt. En China heeft zijn kans gegrepen om zichzelf voor te stellen als het land dat inzit met de regio en de wereld.

Maar wat Trump tegen Xi Jinping zei was bijzonder verhelderend. Hij erkende dat China -tot voor kort door hem beschreven als een “slecht” land- alleen maar gehandeld had uit eigenbelang door de beste handelsdeal af te dwingen van de VS. Kortom: Trump heeft China nodig. Wat hij niet nodig heeft zijn al zijn binnenlandse tegenstanders, te beginnen met Barack Obama. Trump weet dat hij zijn electorale basis veel beter kan opzwepen door achter de binnenlandse vijanden aan te gaan in plaats van de buitenlandse. Op die manier is hij zijn narratief aan het verschuiven. In de maanden die voorafgaan aan de midterm-verkiezingen van 2018 zal Trump zijn kritiek op de progressieve rechters, een ondoeltreffend Congres en de verraderlijke leden van de Amerikaanse civiele maatschappij verder opvoeren. Hij zal zich verweren tegen iedereen die zich durft te verzetten tegen zijn project om de rijkdom nog meer in de zakken van de rijken te stoppen en zelf nog meer macht te vergaren. Dat is de reden waarom de Trump-regering haar federale instituties aan het zuiveren is. Dat is waarom Trump de media en Hollywood afkraakt. Zelfs Republikeinen die het wagen om weerstand te bieden, onder wie regelrechte conservatieven als John McCain en Bob Corker, worden door het slijk gehaald.

Een alfamannetje heeft behoefte aan een hele boel beta's om zijn status te herbevestigen. Nu hij terug is van zijn imaginaire overwinningstournee in Azië, maakt Trump zich op om de zogenaamde verraders op het thuisfront aan te pakken.

John Feffer is redacteur van Foreign Policy in Focus (www.fpf.org). Deze tekst is een samenstelling van twee artikels van de auteur.