Nadat hij Israëlisch extreemrechts naar de overwinning leidde in de verkiezingen van november vorig jaar, hoopte een uitbundige Benjamin Netanyahu de opmars van Tel Aviv naar volledige normalisatie met de Arabische regimes snel te hervatten. Netanyahu was bij zijn recente aantreden nog steeds in zijn sas over de zogenaamde Abraham Akkoorden, de normalisatiedeals die onderhandeld werden onder de Trump-regering tussen aan de ene kant Israël en aan de andere kant de Verenigde Arabische Emiraten, Bahrain, Soedan en Marokko. Maar er is nog werk aan de winkel voor zijn nieuwe regering, met name de relatie met Saoedi-Arabië.

Hoewel Riyad grote stappen heeft gezet om de banden met Tel Aviv aan te halen, blijft het koninkrijk formeel buiten de Abraham Akkoorden. Zoals Netanyahu afgelopen november zelf erkende, zijn de diplomatieke en handelsbetrekkingen met de kleinere Arabische staten "niet tot stand gekomen zonder Saoedische goedkeuring". Netanyahu beweerde dat het eindelijk aangaan van formele banden met de Saoedi's een “kwantumsprong" zou zijn die "het Israëlisch-Palestijnse conflict effectief tot een einde zou brengen" - vermoedelijk door de Palestijnen nog verder te isoleren en te verzwakken, zo hopen de Israëli’s althans.

Het zou ook de door de VS-geleide as tegen Iran versterken - sinds lang de aartsvijand van de regimes in Tel Aviv en Riyad. Waarschijnlijk in een poging om de Saoedi’s te behagen, spoorde Netanyahu Washington in december aan -te midden van een wankele relatie tussen het Witte Huis en de absolute monarchie- om het veiligheidsengagement ten opzichte van Saoedi-Arabië te herbevestigen. De Biden-regering die altijd even enthousiast geweest is over de Abraham Akkoorden als Trump, heeft blijkbaar haar best gedaan om tot een Saoedisch-Israëlische deal te komen via gesprekken achter de schermen, onthulde de 'The Wall Street Journal' in maart. Maar de exorbitante eisen die de Saoedi’s naar verluidt naar voor schoven -rond VS-veiligheidsgaranties, nog meer wapenverkopen en hulp bij het opzetten van een civiel nucleair programma- leken specifiek ontworpen om te worden afgewezen, en Riyad bijgevolg een excuus te geven om Israël niet formeel te moeten omarmen. Dit was het eerste belangrijke teken dat de Saoedi’s van gedachten veranderd waren over het omzetten van hun verloving met Israël in een huwelijk.  

Gevaarlijke ontwikkeling voor Israël

Dezelfde maand kreeg Israël ondertussen een diplomatieke aardbeving te verwerken. In plaats van hun relatie met Tel Aviv te verdiepen en zich formeel aan te sluiten bij Israëls obsessieve kruistocht tegen Iran, besloten de Saoedi’s vrede te sluiten met Teheran. Nog erger vanuit Israëlisch en, veel belangrijker, vanuit VS-perspectief was dat de historische toenadering tussen Teheran en Riyad tot stand werd gebracht door China, wiens groeiende internationale statuur, vertrouwen en macht alarmbellen doet afgaan onder de imperiale managers in Washington.

China realiseerde nooit eerder zo’n grote diplomatieke doorbraak in deze regio -een rol die altijd gemonopoliseerd werd door de VS- en heeft nu ook aangeboden om vredesgesprekken te faciliteren tussen de Israël's en de Palestijnen.

De voormalige eerste minister van Israël, Naftali Bennett, omschreef de hervatting van de betrekkingen tussen Iran en Saoedi-Arabië als een "ernstige en gevaarlijke ontwikkeling voor Israël en een belangrijke diplomatieke overwinning voor Iran". Het Instituut voor Nationale Veiligheidsstudies aan de Universiteit van Tel Aviv, een denktank die bevolkt wordt door veteranen van Israëls inlichtingendiensten en het militair apparaat, publiceerde een artikel waarin betreurd werd dat “Israël, dat op de drempel van de aanvaarding door de Arabische wereld leek te staan, voorlopig afgewezen wordt”. 

Na de diplomatieke doorbraak tussen Teheran en Riyad ging CIA-directeur William Burns de Saoedi’s de les lezen.

Na de diplomatieke doorbraak tussen Iran en Saoedi-Arabië stuurde de Biden-regering CIA-directeur William Burns naar Riyad om de Saoedi’s de les te lezen. Maar de Amerikaanse topspion werd kennelijk afgewimpeld door Mohammad bin Salman, tegelijkertijd de kroonprins, eerste minister en de facto heerser van het Arabisch koninkrijk. 

Volgens David Ignatius, een columnist van de 'Washington Post' die de redenering van de VS-regering doorgaans perfect weergeeft, heeft Mohammad bin Salman “aan Saoedische vertrouwelingen gezegd dat de Verenigde Staten de partner van het koninkrijk blijft, maar niet de enige partner”. De huidige Saoedische heerser vertelde deze ingewijden dat zijn voorgangers de verzoeken van de VS onmiddellijk inwilligden, maar “ik heb daarmee gebroken, want ik wil zaken in ruil”, aldus Ignatius. Zo weigeren de Saoedi’s nu regelmatig verzoeken van de VS om de olieproductie op te schroeven met het oog op een daling van de prijzen. Ignatius interpreteert dit als een Saoedische boodschap dat “de Verenigde Staten het niet meer voor het zeggen heeft in de Perzische Golf of op de oliemarkt. Beter of slechter, het tijdperk van de Amerikaanse hegemonie in het Midden-Oosten is voorbij”.  

Ondertussen stomen de Saoedi’s en Iraniërs door met het heropenen van hun ambassades en het uitnodigen van de respectievelijke staatshoofden naar elkaars hoofdsteden. Het belangrijkste is dat de toenadering -opnieuw met bekwame Chinese bemiddeling- het pad heeft geëffend voor een akkoord dat eindelijk een einde moet brengen aan de oorlog in Jemen. Dat zou in het meest concreet en onmiddellijk voordeel zijn van de bewoners van dat land. Acht jaar van door de Saoedi's geleide en door de VS gesteunde bombardementen, oorlog en de daaruit voortvloeiende honger hebben er het leven gekost aan honderdduizenden mensen, in wat de VN bestempeld heeft als de ergste humanitaire crisis ter wereld.

De VS in verval

De  recente beslissingen die de Saoedi's namen en hun implicaties voor de VS en zijn cliëntstaat Israël kunnen alleen begrepen worden in een context van historische geopolitieke veranderingen. Namelijk de opkomst van China als wereldmacht, het steeds nauwere bondgenootschap met Rusland en de erosie van de macht van de VS. Dat laatste lijkt nog te versnellen door het onverstandige en openlijke engagement van Washington om een proxy-oorlog te voeren tegen Rusland die Oekraïne met geen mogelijkheid volledig kan winnen. 

De overmoed waarmee Amerikaanse en Europese elites deze oorlog omarmden -een handvol maanden na hun vernederende en chaotische terugtrekking uit Afghanistan- is al tegen de klippen van de realiteit gelopen. Ondanks zijn enorme militaire uitgaven heeft de VS gewoon niet de industriële en militaire middelen -met name luchtverdedigingssystemen en artillerie- om Oekraïne te blijven ondersteunen in een slopende ouderwetse landoorlog op het Europese continent.

De 'shock-and-awe'-sancties van de EU en de VS die in de woorden van president Joe Biden de roebel tot “puin” zou herleiden en de Russische economie zou doen zinken, hebben niet alleen totaal gefaald, maar hebben een averechts effect gehad op de auteurs ervan. Landen over heel de wereld zijn nu aan het versnellen met een 'de-dollarizering', d.w.z. handel drijven in hun eigen valuta's in plaat van in de VS-dollar om zichzelf te beschermen tegen Washingtons veel gebruikte sanctiewapen. Zelfs Bidens minister van Financiën, Janet Yellen, erkende vorige maand: “Wanneer we financiële sancties gebruiken die gekoppeld zijn aan de rol van de dollar, bestaat het risico dat dit na verloop van tijd de hegemonie van de dollar kan ondermijnen.”

Landen over heel de wereld proberen sneller werk te maken van een de-dollarizering.

De huidige situatie is ver verwijderd van de positie waarin de VS zich bevond aan het einde van de Koude Oorlog: een militaire, diplomatieke en economische kolos, zonder rivalen. Er was geen enkele andere mogendheid die een leger van een half miljoen personen kon bijeenbrengen om het een halve wereldbol verder in te zetten, zoals de VS in 1990-1991 deed om Koeweit te bevrijden van de Iraakse bezetting. Deze “nieuwe wereldorde” van Amerikaanse militaire en diplomatieke dominantie -zoals president George H. W. Bush het noemde- was voorbestemd om eeuwig te duren. Tenminste dat is wat de neoconservatieven (neocons) die de post 9/11 invasies van Afghanistan en Irak uitdachten, hoopten te bewerkstelligen.

Onbetrouwbare bondgenoot

Maar het is allemaal niet zo gelopen. De rampzalige en misdadige VS-agressie tegen Irak in 2003 leidde niet tot een blijvende Amerikaanse aanwezigheid en invloed, en versterkte alleen Iran - een ander doelwit op de neocon 'hitlist'. Het zijn Chinese in plaats van VS-bedrijven die Irak uiteindelijk heropbouwen.

De oorlog in Libië onder president Obama met als doel een regimewisseling heeft de regering van Muammar Qadhafi omvergeworpen en vervangen door een wetteloze mislukte staat die ondertussen een centrum van mensenhandel is geworden. De door de VS-geleide regimewisseloorlog in Syrië -ook lange tijd een doelwit van de neocons- waar bij volmacht aan Al-Qaeda gelieerde jihadistische groepen werden ingezet, werd afgestopt door de Russische interventie in het land. In een context van toenadering tussen Iran en Saoedi-Arabië, wordt Syrië opnieuw in de Arabische armen gedrukt. En dan is er uiteraard nog de VS-nederlaag in Afghanistan.

Waarom normaliseren?

Gezien deze evoluties, is het weinig verbazend dat de Saoedi's een uitweg zoeken voor hun totale afhankelijkheid van Washington – een relatie die ontstond in 1945 en alleen intenser werd tijdens het unipolaire tijdperk aan het einde van de Koude Oorlog en na de Golfoorlog van 1990-1991. De normalisatie van de relatie met Israël -aan de voorwaarden van Washington en Tel Aviv– had alleen zin in een context waarin de Saoedi's alles moesten doen om hun Amerikaanse beschermheren te behagen. En als dat betekende dat ze de Palestijnen moesten verraden en de zionisten moesten omarmen, dan was dat maar zo.

In de opkomende multipolaire wereld hebben de Saoedi's echter opties en Mohammad bin Salman is duidelijk van plan om die te benutten. Washington ligt op ongeveer 11.265 km van Riyad en wordt in toenemende mate beschouwd als wispelturig en onbetrouwbaar. Terwijl Iran altijd quasi een buurland zal blijven en Saoedi-Arabië op hetzelfde Euraziatische continent ligt als Rusland en China. Door de groeiende economische banden is China nu de belangrijkste handelspartner van Saoedi-Arabië.

Als het erop aan komt kan de Saoedische veiligheid alleen maar gegarandeerd worden door goede betrekkingen met de landen in de buurt en de landen waarmee het handel drijft.

De realiteit dringt door

Naast het sturen van het herstel van de Arabische banden met de Syrische regering -nadat de Saoedi's de VS jarenlang hielpen dat regime omver te werpen- verwelkomde Saoedi-Arabië in april het leiderschap van Hamas. Deze gebeurtenis komt er na jaren van vervreemding en “dimt de Israëlische hoop op betrekkingen met Saoedi-Arabië verder”, stelt 'The Times of Israel'.

De realiteit dat de Saoedi's zich niet langer gedragen als afhankelijke vazallen die naar de pijpen dansen van de VS, lijkt zelfs door te dringen tot sommige van Washingtons grootste neocon-havikken en oorlogsstokers. 

In april had de neoconservatieve havik, de Republikeinse senator Lindsey Graham, een ontmoeting met kroonprins Mohammad bin Salman. "De kans om de relatie tussen de VS en Saoedi-Arabië te verdiepen is reëel en de hervormingen die aan de gang zijn in Saoedi-Arabië zijn al even reëel", zei een enthousiaste Graham na de ontmoeting. De senator voegde eraan toe dat hij ernaar uitkeek om "samen te werken met de regering en de Republikeinen en Democraten in het Congres om te zien of we de relatie tussen de VS en Saoedi-Arabië naar een hoger niveau kunnen tillen.”

Het gaat hier overigens om dezelfde Graham die dreigde met een “tweepartijen-tsunami” tegen Saoedi-Arabië omwille van de gruwelijke moord in 2018 op de Saoedische dissident en Washington Post-columnist Jamal Khashoggi, die volgens de bevindingen van de CIA persoonlijk bevolen werd door Mohammad bin Salman. Maar Graham maakte geen melding meer van deze naargeestige gebeurtenis en richtte zich in plaats daarvan op het goede nieuws dat de Saoedi's voor 37 miljard VS-dollar aan Boeing-vliegtuigen hebben besteld die vervaardigd worden in Zuid-Carolina, de staat van de senator.

Israëlische waanideeën

Na zijn bezoek aan Riyad trok Graham naar Jeruzalem, waar hij Benjamin Netanyahu op het hart drukte dat de VS nog steeds hard werkt aan het verzekeren van de Israëlisch-Saoedische normalisatie. "Ik vertelde [Mohammad bin Salman] dat de beste tijd om onze relatie op te waarderen nu is; dat president Biden zeer geïnteresseerd is in het normaliseren van de relaties met Saoedi-Arabië in ruil voor een Saoedische erkenning van de enige echte Joodse staat”, informeerde Graham zijn Israëlische gastheer.
"Wij willen normalisatie en vrede met Saoedi-Arabië," herhaalde Netanyahu. "Een dergelijke overeenkomst kan monumentale en historische gevolgen hebben voor zowel Israël als Saoedi-Arabië, voor de regio en voor de wereld."

De belangstelling van Saoedi-Arabië voor 'vrede' met Israël is fel gedaald nu het een multipolaire strategie volgt.

Maar dat zijn waanideeën. De Saoedische belangstelling voor 'vrede' met Israël bereikte een hoogtepunt toen Riyad op zijn kwetsbaarst was en de noodzaak voelde om zijn relatie met de VS te versterken. Maar wat is de haast nu het koninkrijk een multipolaire strategie volgt?

De Saoedi's, met hun enorme olierijkdom, zullen andere landen altijd iets te bieden hebben. Ze beschikken bijgevolg over andere opties. Wat heeft Israël te bieden? Zijn spionagetechnologieën en overhypte hi-tech kunnen nuttig zijn voor sommige regimes, maar zijn nauwelijks uniek.

Israël heeft een heel kleine en niet-competitieve verwerkende industrie en is geen grote energieproducent. Het is eerder een toxisch koloniaal project van het Westen dat alleen maar gruwelijker en extremer wordt. Het heeft weinig kans om een andere sponsor te vinden die zo toegewijd en gul is als de Verenigde Staten. Dat betekent dat naarmate de macht van de VS regionaal en mondiaal taant, de macht van Israël eveneens afneemt.

Tegelijkertijd moet niemand de illusie koesteren dat het Saoedische regime principiële bezwaren heeft tegen de aanvaarding van Israël en het zionisme. Het heeft al laten zien dat het meer dan bereid is om dat te doen als dat het regime goed uitkomt. Maar als en wanneer de Saoedisch-Israëlische normalisatie er komt, zal dat heel waarschijnlijk veel eerder zijn omdat de Israëli's, niet de Saoedi's, wanhopig en eender waar op zoek zijn naar een reddingslijn om uit een permanente, existentiële crisis te geraken. Zonder massale steun van buitenaf gaat de zionistische kolonistenstaat in Palestina immers een grimmige toekomst tegemoet.

Dit artikel verscheen eerder op 'The Electronic Intifada'