75 jaar geleden, op 14 mei 1948, riep David Ben-Gurion de Israëlische onafhankelijkheid uit. De nieuwe staat zag het daglicht op de ruïnes van het thuisland van de Palestijnen, dat eerder onder Ottomaanse en vervolgens Britse heerschappij viel.
De oprichting van de staat Israël ging gepaard met de verdrijving van ongeveer 750.000 Palestijnse bewoners uit het gebied. Tal van Palestijnse dorpen -meer dan 500- werden met de grond gelijk gemaakt om de terugkeer van de vluchtelingen te beletten. De Palestijnen herdenken deze dramatische gebeurtenissen op 15 mei als de ‘Nakba’ (‘catastrofe’). Een klein deel van de oorspronkelijke bewoners vluchtte niet. Vandaag is deze groep tot 1,6 miljoen leden aangegroeid, een vijfde van de bevolking van de huidige staat Israël. Palestijnse Israëli's worden gediscrimineerd en sinds de natiestaatwet van 2018, die het recht op nationale zelfbeschikking voorbehoudt aan het Joodse volk, wettelijk beschouwd als tweederangsburgers.
Recht op terugkeer
Voor de Palestijnse vluchtelingen vormde de geboorte van Israël het begin van een lange exodus in kampen verspreid over de door Israël bezette gebieden en de naburige landen, waar ze tot vandaag over weinig tot geen rechten beschikken. Volgens de Organisatie van de Verenigde Naties voor Palestijnse vluchtelingen (UNRWA), die in 1949 speciaal voor deze groep werd opgericht, hebben vandaag 5,9 miljoen van hen recht op UNRWA-dienstverlening (gezondheidszorg, onderwijs, enz.). In werkelijkheid telt de Palestijnse diaspora meer dan 7 miljoen mensen wereldwijd. Ze vallen echter niet allemaal onder de criteria om in aanmerking te kunnen komen voor UNRWA-hulp.
Hoewel de Algemene Vergadering van de VN een resolutie (194) stemde die de Palestijnse vluchtelingen het recht toekende om terug te keren naar de woonplaatsen waarvan ze verdreven werden of compensatie te krijgen voor het verlies van hun eigendommen en geleden schade, heeft Israël dat recht op het terrein en via wetgeving onmogelijk gemaakt. Toen zelfs de VS, die Israël als een nauwe bondgenoot beschouwt, in 1992 zijn steun uitsprak voor deze VN-resolutie reageerde toenmalig premier Yitzhak Shamir met de woorden: “Het zal nooit gebeuren, op welke manier dan ook. Er is alleen een Joods recht op terugkeer naar het land Israël.”
Steun van de VS
Israël viert het succes van de natievorming al 75 jaar als het “herstel van de Joodse onafhankelijkheid” in een verwijzing naar het Bijbelse Israëlitische Koninkrijk. Het relatief kleine land is inmiddels een sterk ontwikkelde economische staat en een militaire grootmacht die zich in de top 20 bevindt op vlak van de wereldwijde militaire uitgaven. Het is ook een kernwapenmacht die elk jaar rond de 4 miljard dollar militaire steun krijgt van de Verenigde Staten.
De nauwe strategische en ideologische banden met Washington zorgen ervoor dat Israël al decennialang de hand boven het hoofd wordt gehouden met tientallen VS-veto’s in de VN-Veiligheidsraad en met een weigering om Israël ertoe aan te zetten het internationaal recht te respecteren. De Algemene vergadering heeft sinds 1981 in diverse resoluties de strategische samenwerking tussen beide landen aangeklaagd als een aanmoediging voor Israëls “agressieve en expansionistische beleid in de Palestijnse en andere Arabische gebieden die sinds 1967 worden bezet”, en als een hinderpaal voor een “rechtvaardige en duurzame vrede” in de regio.
Israëlisch gas zorgt voor betere diplomatieke relaties met EU
Met de Europese Unie heeft Israël een Associatieakkoord gesloten dat sinds 2000 van kracht is en de basis vormt voor doorgedreven onderlinge vrijhandelsmaatregelen en culturele en wetenschappelijke samenwerking. De Israëlische kolonisatie- en repressiepolitiek lijkt weinig of geen impact te hebben op deze Europese samenwerking met Israël. Integendeel, afgelopen zomer (in 2022) beslisten de Europese ministers van Buitenlandse Zaken om de diplomatieke relaties met Israël terug op te krikken. Die stonden een tijdlang op een lager pitje na een dispuut over de differentiatiepolitiek die de EU zou hanteren over producten uit de joodse nederzettingen. Deze producten vallen volgens de EU niet onder het Associatieakkoord omdat ze afkomstig zijn uit nederzettingen op bezet Palestijns gebied, die illegaal zijn volgens het internationaal recht.
Het aanhalen van de diplomatieke banden heeft cynisch genoeg niets te maken met een groter respect voor mensenrechten vanwege Israël, wel met de energiebehoeften van de EU als gevolg van de Russische oorlog in Oekraïne. Israël heeft zwaar ingezet op de ontginning van gas, waarvan het grote reserves voorradig heeft in zijn territoriale wateren. Tijdens haar bezoek aan Israël in juni 2022 -een maand voor de beslissing van de Europese buitenlandministers- orakelde de voorzitter van de Europese Commissie, Ursula von der Leyen, dat “de EU Israëlisch gas nodig heeft”. Voor het transport van dat gas is een 1.900 kilometer lange ‘EastMed’-pijpleiding in constructie. Vanaf de jaren 2025-2027 moet die het gas via Cyprus naar Griekenland en van daaruit naar Italië brengen.
Von der Leyen prijst Israëls "levendige democratie"
De verbeterde diplomatieke betrekkingen met Israël kwamen er amper een jaar nadat provocaties en uitzettingspogingen van extreemrechtse kolonisten tegen Palestijnse families in Sheik Jarrah (een wijk in bezet Oost-Jeruzalem) escaleerden in zware bombardementen in Gaza (van 6 tot 21 mei 2021). Die kostten volgens de VN het leven aan 256 Palestijnen, onder wie 66 kinderen, met daarnaast nog eens 2000 gewonden, waarvan een derde kinderen. De reacties van de EU op dergelijke Israëlische raids tegen de Gazastrook beperken zich doorgaans tot rituele oproepen tot terughoudendheid. Slechts uitzonderlijk volgt er een veroordeling, maar dan altijd zonder dat daar maatregelen aan worden gekoppeld.
Dat het afgelopen jaar het dodelijkste was op de Westelijke Jordaanoever sinds de tweede intifada, en dat mensenrechtenorganisaties en de VN oordelen dat het geweld tegen Palestijnen zwaar is toegenomen, maakt zoals gewoonlijk weinig indruk op de EU-leiders. Amper een half jaar na het aantreden van een extreemrechtse Israëlische regering, waarin openlijk racistische ministers zetelen, hield Commissievoorzitter Ursula von der Leyen een ware lofrede op Israël, waarin ze verklaarde dat “75 jaar geleden een droom werd gerealiseerd met de Israëlische onafhankelijkheidsdag”. De huidige burgerprotesten in Israël tegen pogingen van de extreemrechtse regering om 'de rechtsstaat' te ondermijnen (weliswaar uitsluitend een rechtsstaat voor joden), negeerde ze volledig. Ze had het wel over “75 jaar levendige democratie in het hart van het Midden-Oosten” en over “gedeelde waarden”. Von der Leyen zweeg verder in alle talen over de gewelddadige repressie- en Apartheidspolitiek die Israël heeft geïnstalleerd in de bezette gebieden, evenals over het sneltempo waarin Israël ongestoord nieuwe woonblokken blijft bouwen in wat volgens de officiële EU-politiek nochtans illegale nederzettingen zijn.
Blokkade en geweld tegen de Gazastrook
In de Gazastrook leven 1,3 miljoen vluchtelingen die nazaten zijn van de etnische zuiveringen die Israël bij zijn ontstaan heeft uitgevoerd. Ze leven er in erbarmelijke omstandigheden als gevolg van de blokkade die opeenvolgende zionistische regeringen nu al 16 jaar tegen de smalle enclave handhaven.
Sinds 2007 beschouwt Israël de Gazastrook als een “vijandige entiteit”. Het gebied werd sindsdien al verschillende keren gebombardeerd. Meer dan 5400 mensen werden daarbij gedood, onder wie een vierde kinderen. De luchtaanvallen viseerden bovendien civiele infrastructuur, zoals huizen, werkplaatsen, elektriciteits- en waterzuiveringsinstallaties. Als gevolg daarvan voldoet 96% van het water in de Gazastrook niet aan de normen van de Wereldgezondheidsorganisatie en is er gemiddeld minder dan 8 uur elektriciteit per dag voorradig. Het embargo heeft meer dan de helft van de Gazanen in armoede en 64% van hen in voedselonzekerheid geduwd. De werkloosheidsgraad bedraagt 47%. Het gaat hier om een door de mens gecreëerde ramp, waar weinig tot niets tegen wordt ondernomen, ook al is de eensgezindheid groot dat de blokkade een collectieve strafmaatregel betreft die in strijd is met het internationaal humanitair recht.
Apartheid
Vorig jaar publiceerde Amnesty International een 280 pagina’s tellend rapport waarin het aantoont -op basis van de criteria van de internationale Apartheidsconventie- dat Israël een “geïnstitutionaliseerd Apartheidsregime van oppressie en dominantie” voert tegen de Palestijnse bevolking. Het rapport concludeert dat Israël de “Palestijnen behandelt als een minderwaardige raciale groep”.
Dat de EU en de VS dit feit negeren, draagt ertoe bij dat de nieuwe extreemrechtse Israëlische regering haar inbreuken op de mensenrechten, en het internationaal en humanitair recht met verhoogde intensiteit en straffeloos kan voortzetten. “Het politiek programma van de nieuwe regering is gebaseerd op de annexatie van Palestijns land, apartheid en etnische zuivering - allemaal geschraagd door een veronderstelde Joodse suprematie. De gevolgen van deze ideologie zijn duidelijk zichtbaar in de toegenomen vervolging van Palestijnen sinds het aantreden van de nieuwe regering”, aldus de Brits-Palestijnse academica en auteur Ghada Karmi, wiens woonst in Jeruzalem na haar vlucht als negenjarig kind in 1948 door Israël werd geconfisqueerd.
Nieuwe dodelijke raid tegen Gaza
Door de westerse medeplichtigheid komt er aan de Nakba maar geen einde en gaat het er alsmaar gewelddadiger aan toe. Afgelopen week namen de spanningen opnieuw toe als gevolg van de dood van Khader Adnan, een woordvoerder van de Palestijnse Islamitische Jihad. Hij bezweek na bijna drie maanden hongerstaking in Israëlische gevangenschap. Er volgden een aantal raketaanvallen vanuit de Gazastrook uit wraak voor de gestorven leider. Op 9 mei reageerde Israël door drie andere leiders van de Islamitische Jihad te doden via luchtaanvallen. Bij deze buitenrechtelijke executie kwamen ook minstens tien andere Gazanen om, onder wie vier kinderen en vier vrouwen. Kort daarna werden nog eens twee mensen vermoord door een Israëlische droneaanval op een auto. Tegelijkertijd schoten Israëlische troepen tijdens een operatie in de stad Nabloes (op de Westelijke Jordaanoever) met scherp op Palestijnen. Er vielen 13 gewonden, onder wie een veertienjarige.
In en rond Nabloes gaat het er al maanden gewelddadig aan toe. Op 26 februari vielen honderden radicale joodse kolonisten het Palestijnse plaatsje Huwara aan. Deze pogrom resulteerde in een honderdtal gewonden en één dode. Auto’s en huizen werden in brand gestoken met de zegen van de extreemrechtse minister van Financiën en kolonistenleider Bezalel Smotrich, die het Israëlisch leger opriep om Huwara “van de kaart te vegen”. Dat het Bureau van de EU-vertegenwoordiger in Jeruzalem de uitspraken van Smotrich veroordeelde als racistisch en als het aanzetten tot geweld, bleek von der Leyen in haar recente toespraak alweer vergeten.
Met de aanvaarding van inmiddels 10 sanctiepakketten tegen Rusland -en een elfde in de maak- laat von der Leyen zich gelden als een drijvende kracht van harde sancties tegen schenders van het internationaal recht. Het hangt er voor de EU blijkbaar wel van af wie de schender precies is. Ondanks verschillende verbale veroordelingen van de systematische Israëlische schendingen van de mensenrechten van de Palestijnen en het internationaal humanitair recht, liggen er nooit Europese sancties op tafel. Integendeel. De banden met Israël worden momenteel opnieuw inniger. De sanctiepaketten tegen Rusland illustreren nochtans dat de EU best in staat is om de daad bij het woord te voegen en krachtdadig op te treden tegen agressors.
