De Amerikaanse-Britse coalitie noemde zijn oorlog in Irak 'Operation Iraqi Freedom'. Bush en Blair stellen dus zelf dat deze oorlog niet ging over de ontmanteling van massavernietigingswapens (de VN-resoluties) maar dat het hen te doen was het Irakese regime zelf van de macht te verwijderen.
Twee leden van de Veiligheidsraad gaven daarmee niet alleen het startsein tot een gruwelijke, maar ook illegale en illegitieme oorlog. Met deze arrogante en unilaterale handelswijze herleidden ze het Handvest van de VN eens te meer tot een vod papier.
In Washington en Londen wordt deze kritiek echter van tafel geveegd. Daar heet het dat we eindelijk verlost zijn van een gruwelijke en gevaarlijke dictator en dat nu eindelijk de heropbouw tot een democratische staat kan beginnen. Bovendien zal dat aftstralen op de hele regio. Hoewel een belangrijk deel van de Irakese bevolking niet erg zal treuren over het verdwijnen van de dictatuur, klinken deze argumenten verdacht.
Democratie heeft nog nooit erg hoog op de prioriteitenlijst van de VS gestaan, zeker niet in het Midden-Oosten. Saddam Hoessein was in de jaren tachtig een nuttige bondgenoot. In 1983 kreeg hij bezoek van een officiële Amerikaanse gezant waarop economische en militaire contracten werden gesloten. Die gezant was niemand minder dan huidig Defensieminister Donald Rumsfeld in dienst van de conservatieve president Reagan. Saddam Hoessein kon sindsdien rekenen op de steun van de VS (inclusief wapens) in de oorlog tegen Iran. Daar waren de Amerikanen net een belangrijke bondgenoot kwijtgespeeld als gevolg van een islamitische revolutie. Ook deze Sjah was allesbehalve een toonbeeld van democratie.
Het mooiste voorbeeld van de VS-politiek in het Midden-Oosten is misschien Koeweit. Van de belofte tot democratisering in ruil voor VS-steun in de vorige Golfoorlog kwam maar weinig in huis. Vrouwen hebben nog altijd geen stemrecht, maar dat laat de VS koud. Aan Nazir Al Sabah, de ambassadeur van Koeweit in de VS, zei de Amerikaanse president Bush senior in 1991: "Mijnheer de Ambassadeur, wij vochten deze oorlog niet voor de democratie, laat je niet intimideren". En van het Saudische Koningshuis zeggen mensen als voormalig Defensieminister James Schlesinger openlijk dat democratische instituties niet geschikt zijn voor deze (Saudische) maatschappij.
De Irakese bevolking is bijzonder geïrriteerd over wat zij de bezettingstroepen noemen in hun land: water, elektriciteit, voedsel... aan alles is een gebrek. De 'bevrijding' ontaardde in chaos. Terwijl ziekenhuizen en musea geplunderd worden stonden zwaarbewapende Amerikaanse troepen opgesteld voor het ministerie van Olie en werden de oliebronnen 'veiliggesteld' voor vernietiging. Als symboliek waarover deze oorlog in werkelijkheid gaat, kan dat tellen. De Irakezen zijn niet blind.
De VS-generaals zeiden dat ze machteloos stonden tegenover de talloze plunderingen en brandstichtingen, want ze beschikten zogezegd niet over de nodige manschappen. Kom nu, een legermacht van 250.000 tot de tanden bewapende soldaten zou niet in staat zijn om tenminste ziekenhuizen en cultureel erfgoed te beschermen? Het lijkt er eerder op dat de VS even willen tonen dat ze daar nodig zijn, dat zonder hun militaire aanwezigheid en ingrijpen de overgangsfase naar een democratie nooit zou lukken. Amerikaanse officieren zullen nu een 'tijdlang' aanwezig blijven in het nieuwe verworven VS-protectoraat. In eerdere scenario's over 'regime change' was al duidelijk dat de Amerikaanse visie op democratie in elk geval de VS-kritische oppositie uitsluit. Het komt er voor de VS op aan om de juiste mensen aan de macht te krijgen. Die staan al enkele jaren op een lijstje en krijgen ook al enkele jaren financiële steun. Maar ze hebben allen nagenoeg met elkaar dat ze zelf weinig democratische neigingen hebben.
De Amerikanen zijn er in eerste instantie op uit hun economische belangen veilig te stellen. Irak beschikt alvast over de nodige capaciteit om de kosten van de oorlog, voor de VS op dit ogenblik geraamd op 20 miljard dollar, en die van de wederopbouw te laten financieren door de Irakese olieopbrengsten. De Wereldbank en het IMF zijn inmiddels gezwicht voor de Amerikaanse druk en zullen teams sturen naar Irak om die kosten in kaart te brengen. De voorzitter van de Wereldbank, James Wolfensohn, stelde wel meteen iedereen gerust: uiteindelijk zal het bedrag moeten komen van de olie-inkomsten "of van iemand anders". Hij pareerde daarmee de kritiek van sociale organisaties die vreesden dat het budget voor armoedebestrijding zwaar zou moeten inleveren. Het resultaat is wel dat de oorlogsschade uiteindelijk vergoed zal worden door de Irakezen zelf.
De winnaars zijn Amerikaanse bedrijven die nu met vette contracten gaan lopen. Daarbij worden de politieke en economische vrienden niet vergeten. Het gigantische Amerikaanse constructiebedrijf Bechtel heeft een contract binnengehaald ter waarde van 680 miljoen dollar voor infrastructuurwerken. Het gaat om herstellingswerken aan elektriciteits-, olie-, en waterinstallaties. Voormalig minister van Buitenlandse Zaken (onder Reagan) George P. Schultz is lid van het directiecomité van Bechtel. Een ander voorbeeld is het contract dat Kellog Brown & Root (KBR) binnenrijfde nog voor de oorlog begon, om eventuele schade aan olie-installaties te herstellen. Vice-president Dick Cheney was tussen 1995 en 2000 de CEO van het moederbedrijf van KBR, Halliburton.
Eens de olieproductie op volle toeren draait kan het zwarte goud massaal op de markt worden gegooid en zo de grotendeels door de OPEC bepaalde marktprijs ondergraven, met goedkope energie als resultaat. Vandaar ook dat president Bush nu zo plots van het embargo wil verlost worden, want dat legt een beperking op van de olieuitvoer en laat bovendien toe dat de VN alsnog stokken kan steken in de Amerikaanse wielen. Een mogelijk voordeel van Amerikaanse controle is zeker dat de Iraakse olie opnieuw in dollars kan verhandeld worden. Saddam Hoessein was immers omgeschakeld naar Euro's en het zag er naar uit dat andere landen dat voorbeeld zouden volgen. Dat zou veel schade berokkenen aan de Amerikaanse hegemonie. Het is tegen deze achtergrond ook dat de discussie over de rol van de VN zich afspeelt in het westerse kamp. Voor de VS geldt het devies: geen pottenkijkers. Fransen en Duitsers willen een graantje meepikken. Niemand die er aan denkt om eens de mening van de gemiddelde Irakees te vragen om wie het allemaal nochtans te doen zou zijn.
Ludo De Brabander