Image
Munitie verarmd uranium

Een 105 millimeter granaat met verarmd uranium voor de M-1 Abrams gevechtstank tijdens Operation Desert Shield in 1991 (Foto: VS-ministerie van Defensie)

Britse levering van munitie met verarmd uranium aan Oekraïne zorgt voor controverse
Artikel
4 minuten

De Britse regering maakte bekend dat het munitie met verarmd uranium naar Oekraïne wil verschepen. Omdat verarmd uranium een toxische en licht radioactieve stof is die bij blootstelling gezondheidsschade kan opleveren, lokt de Britse beslissing heel wat kritische reacties uit.

De Britse regering wil granaten van het type Charm3 meeleveren met de beloofde Challenger 2 gevechtstanks. De levering van Charm3-munitie zou een extra risico vormen omdat ze al sinds 2015 vervallen is.

Verarmd uranium is een bijproduct van de productie van kernreactorbrandstof of van de fabricage van hoogverrijkt uranium voor de productie van kernwapens. De stof heeft een heel grote densiteit wat een aantrekkelijke eigenschap is voor de aanmaak van munitie die in staat is dikke pantsers van militaire voertuigen te doorboren.

Gezondheidsgevolgen

Verarmd uranium werd eerder al ingezet in o.a. de Golfoorlogen in Irak (1991 en 2003) en de oorlogen in Bosnië-Herzegovina en Kosovo. De impact op de gezondheid is nog onvoldoende gedocumenteerd, maar er zijn goede redenen tot bezorgdheid. Sommigen brengen de stof in verband met het Golfsyndroom, waarbij soldaten een hele reeks van acute en chronische symptomen vertonen zoals vermoeidheid, spierpijn, diarree,…

Verarmd uranium zou mogelijk een verklaring kunnen bieden voor het fenomeen van grootschalige geboorteafwijkingen in de Iraakse stad Fallujah. Deze stad vormde het toneel van zware gevechten tussen Iraakse verzetsstrijders en VS-troepen in april en november 2004. Omdat de gezondheidsproblemen er blijven aanhouden spreken de bewoners van een “Iraaks Hiroshima”. Volgens een studie komen geboorteafwijkingen voor bij 15% van het totaal aantal geboorten. Een Britse studie naar stralingseffecten uit 2010 stelde in Fallujah een twaalfvoudige stijging van kinderkankers vast sinds de aanvallen van 2004. Het blijft echter moeilijk om aan te tonen dat verarmd uranium aan de basis ligt van deze gezondheidsproblemen omdat in een oorlog heel wat toxisch materiaal vrijkomt als gevolg van gebruikte wapens of door vernietigingen (zie deze  uitgebreidere bespreking van de studies naar de milieu- en gezondheidsgevolgen van verarmd uranium).

Het Brits ministerie van Defensie minimaliseert de mogelijke gezondheidsimpact als “waarschijnlijk laag” en verwijst daarvoor naar “onafhankelijk onderzoek” van wetenschappers. Volgens critici doet de Britse regering evenwel aan 'cherry picking' en groeit de consensus dat verarmd uranium met voorzichtigheid moet behandeld worden, zoals aanbevolen door het Milieuprogramma van de Verenigde Naties (UNEP) en het Internationaal Atoomenergieagentschap (IAEA). Beide organisaties waarschuwen voor blootstellingen aan dit zware metaal.

Volgens Doug Weir van het 'Conflict and Environment Observatory', dat in 2012 een rapport uitbracht over verarmd uranium, moet de verouderde Charm3-munitie beschouwd worden als nucleair afval. Maar er is meer. Contact met besmet schroot of de munitie zelf kan ook gezondheidsproblemen opleveren omdat verarmd uranium niet alleen licht radioactief, maar ook chemisch toxisch is. Dit is de reden waarom België in  2007 als eerste land ter wereld een wettelijk verbod uitvaardigde op munitie met verarmd uranium.

Reactie van Rusland

In Moskou wordt fel gereageerd op de levering van de controversiële munitie. De Russische president Poetin sprak met enige zin voor overdrijving over het “gebruik van wapens met een nucleaire component” en zijn minister van Defensie Sergej Sjojgoe over een “nucleaire confrontatie”. Voor alle duidelijkheid: munitie met verarmd uranium is geen nucleair maar een conventioneel toxisch wapen.

Volgens een rapport van een in Genève gevestigde organisatie zou Rusland nochtans zelf ook tankwapenmunitie met verarmd uranium hebben ingezet (van het type 3BM32). De Russische troepen in Oekraïne zouden recent voorzien zijn van een nieuwer type tankmunitie  (Svinets-1 en -2) met verarmd uranium, om te gebruiken in de gemoderniseerde T-80 BVM tanks. Gezien dit type tank tijdens de invasie wordt ingezet, is de kans reëel dat ze ook deze munitie met verarmd uranium afvuren.

Het Duits-Brits-Nederlandse bedrijf Urenco dat verrijkt uranium produceert voor kerncentrales, verscheepte de afgelopen jaren tonnen verarmd uranium naar Rusland. Die praktijk duurde voort tot een maand na de Russische invasie hoewel militaire toepassingen niet uit te sluiten vielen. (Verarmd uranium kent zowel civiele als militaire toepassingen.)

Naast Rusland en het Verenigde Koninkrijk is munitie met verarmd uranium ook terug te vinden in de arsenalen van de VS en Frankrijk. Frankrijk overweegt om Franse Leclerc-tanks naar Oekraïne te sturen die munitie kunnen afvuren met verarmd uranium. De VS heeft in de afgelopen decennia heel wat wapens en munitie met verarmd uranium ingezet in oorlogsgebieden, maar lijkt dit toxisch wapen nu uit zijn arsenalen te willen halen. General Dynamics kreeg daarvoor een contract toegewezen.  

In een verklaring veroordeelt de Internationale Campagne voor een Uitbanning van Uranium Wapens (ICBUW) de leveringen en het gebruik van deze toxische wapens in Oekraïne omwille van de schade aan gezondheid en milieu. Vrede vzw steunt de eis om deze toxische wapens en munitie wereldwijd te verbieden.


Iets fouts of onduidelijks gezien op deze pagina? Laat het ons weten!

Thema

Nieuwsbrief

Schrijf je in op onze digitale nieuwsbrief.