Op 11 januari 1999 werd een Irakese man dood aangetroffen in de haven van Dover, Engeland. Verstopt onder de oplegger van een vrachtwagen, ter hoogte van de as, was hij net de grens vanuit Frankrijk overgestoken toen de schokken van de vrachtwagen hem uit balans brachten. Hij viel op de grond en werd onmiddellijk verpletterd door de wielen.

De identiteit van deze man is onbekend, net als zijn persoonlijke geschiedenis. Zijn dood zou onopgemerkt zijn gebleven als niemand zijn lichaam had gevonden.

Hij is niet de enige die tijdens deze reis om het leven is gekomen. Tussen 1 januari 1999 en 1 januari 2024 stierven zeker 391 migranten aan de grens tussen het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk en België.

Deze sterfgevallen werden gedocumenteerd door de Franse mediasite ‘Les Jours’ in een studie die even ongekend als uitzonderlijk is. Naam, leeftijd, geslacht, nationaliteit, migratieroute en omstandigheden van overlijden. Jarenlang zochten en verzamelden de journalisten van Les Jours alle mogelijke informatie over de migranten die langs deze zeegrens verdwenen. De Britse mediasite 'OpenDemocracy' heeft dit onderzoek in het Engels gepubliceerd.

De dodelijke grens

In 25 jaar tijd zijn er minstens 391 migranten omgekomen. Dit cijfer is vrijwel zeker een onderschatting, omdat het onwaarschijnlijk is dat alle verdwijningen geregistreerd zijn door journalisten, activisten of wetshandhavers. Ook vóór 1999 stierven er mensen, maar de gegevens daarover zijn niet goed genoeg om er iets systematisch over te weten te komen. En sinds 1 januari 2024 zijn er opnieuw mensen gestorven. Deze maand, na afloop van het onderzoek, zijn al vijf mensen verdronken en één persoon kwam om in een oplegger van een vrachtwagen.

Driehonderdeenennegentig levens werden vroegtijdig beknot. Een stille, nooit eindigende litanie. Het is alsof er al een kwarteeuw een seriemoordenaar rondloopt zonder dat politie of justitie het in de gaten hebben. De werkelijkheid is echter erger: de wet en het beleid zijn vanaf het begin medeplichtig geweest aan deze moorden.

Wie zijn de slachtoffers? De overgrote meerderheid van de migranten die rond Calais zijn gestorven, komen uit het Globale Zuiden, met name uit Afrika, het Midden-Oosten en Azië. Soedanezen, Irakezen, Vietnamezen en Chinezen maken meer dan een derde van de slachtoffers uit. De meesten hebben landen verlaten die geclassificeerd zijn als "autoritaire regimes", volgens de 'Democracy Index' van de ‘Economist Intelligence Unit’.

De slachtoffers zijn gevlucht uit landen als Afghanistan, waar al meer dan 40 jaar geen vrede heerst, Eritrea, dat onder het autocratisch bewind van Isaias Afwerki staat, en Soedan, waar in Darfoer nog steeds een burgeroorlog woedt. Ze zijn vertrokken uit Iran, Irak en Turkije, waar Koerdische minderheden en dissidenten geconfronteerd worden met staatsgeweld en economische en politieke ontberingen. Ze zijn gevlucht voor de gevolgen van de implosie van Joegoslavië, de VS-invasies in Afghanistan en Irak, de oorlog in Syrië en de overname van Kaboel door de Taliban.

Al deze gebeurtenissen en nog veel meer hebben hun sporen achtergelaten duizenden kilometers verderop, in en rond het Franse Calais.

De ‘Calais-seriemoordenaar’ treft vooral mannen. 20% van zijn Vietnamese slachtoffers waren vrouwen, evenals 18% van de Eritreese slachtoffers, 13% van de Turkse en 12% van de Iraanse. Onder hen waren Zebiba Ali Saïd en Ghebretnsae Ganet, beiden uit Eritrea en beiden gedood door accidenten met voertuigen in 2015, en Mitra Mehrad, een 31-jarige vrouw uit Iran die in augustus 2019 verdronk tijdens de overtocht naar Engeland. Ze viel uit een boot met 19 andere mensen aan boord. 

Vrouwen zijn vaak onzichtbaar, maar toch talrijk aanwezig op de wegen rond Calais. De meeste slachtoffers zijn ook jong. 

Voor degenen waarvan men denkt de leeftijd te kennen (251 van de 391 slachtoffers), is de mediaan 25 jaar oud. Maar de slachtoffers variëren van baby's tot mensen midden de 50 jaar oud. Er kwamen meer dan 40 kinderen om in de onderzochte periode.

Zoals bijvoorbeeld Samiye Guler en haar twee zonen, Imam, negen jaar oud, en Berkam, vier jaar oud. Of Hasan Kalendragil en zijn twee kinderen, Kalender, 15 jaar oud en Zeliha, 10 jaar. Ze waren allemaal geboren in Turks Koerdistan. Samen met twee andere personen, werden ze in 2001 dood teruggevonden in een container waar ze in Zeebrugge waren ingekropen. De container werd op een schip geladen waarvan ze dachten dat de bestemming Engeland was, maar in plaats daarvan zette het zeil naar Ierland. Na vijf dagen was de container hun doodskist geworden. 

Of neem de zeven mensen die in oktober 2020 verdronken voor de kust van Loon-Plage, een gemeente in de noordelijke regio van Frankrijk, tussen Calais en Duinkerke. Ze probeerden om de Noordzee per boot over te steken. Onder de passagiers bevond zich een hele familie uit Iraans Koerdistan: Rasul Iran Nezhad, 35 jaar, en Shiva Mohammad Panahi, 32 jaar, met hun drie kinderen, Anita, 9 jaar, Armin, 6 jaar and Artin, amper 15 maanden oud. 

Al jaren spoelt een deel van de jeugd van de wereld dood aan op de kustlijn van Nord-Pas-de-Calais

Gestaag aanhoudende dood

De aantallen veranderen van jaar tot jaar, maar de seriemoordenaar van Calais maakt elk jaar slachtoffers. Sommige jaren zijn er pieken, wanneer er collectieve doden vallen. Zo stierven er in juni 2000, tegelijk 54 mannen en vier vrouwen met de Chinese nationaliteit de verstikkingsdood in een vrachtwagen die uit Zeebrugge kwam. Hun lichamen werden ontdekt door douanebeambten in Dover. 

In oktober 2019, werden 39 mensen gestikt aangetroffen in een container op een industrieterrein in Grays, Engeland. De acht vrouwen en 31 mannen waren allemaal afkomstig van het noordoosten van Vietnam.

En op 24 november 2021, verloren 31 migranten het leven -onder hen zeven vrouwen- toen een boot zonk voor de kust van Loon-Plage. De meesten van deze doden kwamen uit Iraaks Koerdistan.

Er zijn er meer

Dergelijke gruwelijke massale sterfgevallen halen vaak de krantenkoppen. Ze kunnen zelfs enige politieke aandacht opwekken. Maar het zijn louter monumenten op een groot kerkhof: bijzonder opvallend misschien, maar de lichamen onder deze monumenten zijn niet meer dood dan die er omheen. 

Er werden de afgelopen decennia mensen aangereden door goederenwagons of geraakt door hoogspanningskabels op de terreinen van de Eurotunnel. Mensen werden overreden door voertuigen, verpletterd door goederen in vrachtwagentrailers of verbrijzeld door de assen van vrachtwagens. Mensen verdronken in de haven van Calais of vlak voor de kust. Ze zijn allemaal even dood, zelfs al bleven ze onopgemerkt.

De meerderheid kwam om terwijl ze de grens trachtten over te steken. Niet in staat om een trein of ferry te nemen omdat ze zich irregulier op Europees grondgebied bevonden, stierf meer dan driekwart van hen ten gevolge van verstikking, verdrinking of accidenten met voertuigen. Treinen waren betrokken bij zes procent van de sterfgevallen en moord was goed voor nog eens zes procent. Gebrek aan zorg, zelfmoord en andere of onbekende oorzaken staan in voor negen procent van de overlijdens.

De dodelijke waarheid

Als je al deze sterfgevallen naast elkaar legt, zie je een harde realiteit. Ondanks de toenemende militarisering van de grens, weerhoudt dit migranten er niet van om te proberen Engeland te bereiken. In plaats daarvan wenden ze zich tot riskantere en vaak verder weg gelegen manieren en methoden, in een poging zich aan te passen. Ze probeerden de afgelopen jaren op veerboten, in de Eurotunnel, en in vrachtwagens stroomopwaarts van Calais en langs de ringweg naar de haven van Zeebrugge te geraken. Vandaag ondernemen velen een poging over zee met gammele boten.

Al bijna drie decennia lang is de stad Franse kuststad Calais ingebunkerd. De vestingwerken bestaan uit betonnen barrières, prikkeldraad, videobewaking, de zichtbare aanwezigheid van politie en gendarmerie, patrouilles te paard, motoren, terreinwagens en drones. Maar de doden blijven zich opstapelen.

Op 10 maart 2023 trok Londen nog maar eens 541 miljoen euro (476 miljoen Britse pond) uit -over een periode van drie jaar- om "het onderscheppingspercentage te verhogen en het aantal oversteken drastisch te verminderen". Dit geld is bestemd voor 500 extra politieagenten en rijkswachters, "nieuwe infrastructuur en bewakingsapparatuur" en de inzet van "drones, helikopters en vliegtuigen". 

Twee maanden later, op 10 mei, werd een migrant doodgereden door een vrachtwagen op de ring aan de haven van Calais. Ahmed Youssef Adam was 30 jaar oud en afkomstig uit Soedan. Zijn dood liet weinig sporen na in de media of het politieke discours. Ahmed was een van de 24 mensen die in de laatste negen maanden van vorig jaar om het leven kwamen. De slachting gaat door.