Image
Een antikapitalistische feministische kijk op de protestbeweging in Marokko (Hirak)
Foto: Samir Lajlufi
Een antikapitalistische feministische kijk op de protestbeweging in Marokko (Hirak)
Artikel
10 minuten

Op 8 maart kreeg de protestbeweging in Marokko, de HIRAK (1), een feministische wending. Vrouwen staan nu vooraan in het protest van Al Hoceima tot Casablanca maar ook in de Marokkaanse diaspora in Brussel, Amsterdam, Parijs, … De Amazigh vrouwen gaan ervoor!

Vrouwen in opstand tegen het asociale beleid van de Marokkaanse regering

Het protest houdt de Rif al meer dan acht maanden in zijn greep en ook in andere regio’s van Marokko kwam het tot protest. De bevolking  van de Rif is vastbesloten om gehoor te vinden voor zijn eisen: vrijlating van de politieke gevangenen, bouw van ziekenhuizen, universiteiten, culturele centra, gerechtigheid, democratie en werk voor iedereen. Deze nieuwe golf van verzet is niet alleen opmerkelijk door het volkse karakter ervan maar ook door de massale deelname van vrouwen, een voorbode van een nieuw opkomend feminisme.

Volksopstand

De protestbeweging in de Rif, een regio in het noorden van Marokko, is de regionale grenzen overgestoken en brengt ook Marokkanen in andere regio’s op de been. Het is de meest volkse en sterkste beweging in de recente geschiedenis van protest in het land. De Hirak wordt gevormd door burgers die instinctief in strijd gegaan zijn en van daaruit hun eigen leiders en voortrekkers onder de militanten hebben gekozen.

Het verzet begon na de moord op de vishandelaar Mohsin Fikri op 28 oktober 2016. Die man was het slachtoffer van een systeem dat de meerderheid van de bevolking tot extreme onzekerheid veroordeelt en vervolgens met gewelddadige repressie vervolgt. Er volgde een spontane beweging als reactie op de barbarij van het Marokkaanse regime. Het protest sprak zich al gauw uit tegen het aanhoudende politiegeweld.

Aanvankelijk eisten de betogers – vooral mannen op dat ogenblik – vooral gerechtigheid en de veroordeling van de verantwoordelijken voor de moord op Mohsin Fikri. De beweging kende vervolgens een opmerkelijke ontwikkeling van het politieke bewustzijn waarbij vandaag vooral concrete sociale eisen naar voor gebracht worden: stop corruptie, gerechtigheid en waardigheid voor iedereen, democratie, toegang tot werk, onderwijs en gezondheidszorg. Deze eisen maken het mogelijk om bredere lagen van de bevolking te bereiken en in actie te brengen.

Deze ontwikkeling van het bewustzijn en van de politieke eisen is verbonden met het vastberaden militantisme van figuren als Naser Zefzafi maar ook Nawel Benaissa of Silya Ziana (de meest bekende militanten onder de vele activisten). De vrouwen speelden een belangrijke rol in de beweging, zeker na de arrestatie van de mannelijke voortrekkers. De vrouwen namen onmiddellijk de fakkel over en zorgden ervoor dat de mobilisaties aanhielden.

HIRAK heeft de vrouwen ongetwijfeld aangezet tot het breken van de ketenen van angst waardoor ze zich duidelijk op de voorgrond stellen op het publieke toneel. Zonder de vrouwen had de HIRAK evenmin de omvang en de dynamiek gekend die er vandaag is.

De positie van vrouwen in de Rif

De Rif wordt wel eens omschreven als de meest conservatieve regio van Marokko. (2) Dat is vooral het resultaat van een koloniaal en monarchistisch beleid. De regio van de Rif is het slachtoffer van een bloedig koloniaal verleden. De Spaanse kolonisten domineerden de regio vanaf 1912 en waren enkel uit op de grondstoffen en de rijkdom van de regio. Er was geen enkele investering in het onderwijs, infrastructuur of de ontwikkeling van economische activiteiten. Het Spaanse kolonialisme was bovendien erg religieus. Dat droeg bij aan een versterking van een ideologisch conservatisme, wat sporen naliet in het isolement van vrouwen.

Na de onafhankelijkheid werd het beleid van niet-investeren in de regio doorgezet door de monarchie. Het beleid van koning Hassan II heeft de inwoners van de Rif een periode van sociaal-economische ellende en geweld bezorgd. De regio is bovendien gemilitariseerd sinds 1958. Vrouwen zijn de eerste slachtoffers van dat geweld. De militaire barbarij is alomtegenwoordig en vrouwen werden uit de publieke ruimte verdreven. Deze periode heeft het sociale leven van vrouwen in de Rif moeilijker gemaakt.

Vandaag nog is er een militarisering om de regio te controleren. Het Marokkaanse regime maakt bovendien gebruik van godsdienst om de eisen van de massa’s te stoppen. Godsdienst wordt gebruikt om de positie van de elite aan de macht te versterken. Dit draagt eveneens bij tot het isoleren en onderdrukken van vrouwen. Bij de laatste betogingen riepen de moskeeën – op bevel van de regering – op om niet te betogen. De mensen werd het afgeraden om op straat te komen en dit werd gekoppeld aan bedenkelijke religieuze argumenten. Het heeft het protest niet gestopt, de strijd en de mobilisatie gaan door.

Een neoliberaal regime

Marokko heeft veel natuurlijke rijkdommen. Maar het land schrijft zich in een kapitalistische logica in waarbij de bevolking niet de vruchten kan plukken van deze rijkdommen. Het leidt tot een enorme ellende. De Marokkaanse economie wordt gedomineerd door de koninklijke holding ONA (Omnium Nord African) en door Europese multinationals die alle rijkdommen van het land plunderen: de grondstoffen, de landbouw, de visserij, …

De investeringen in de regio’s waar vooral Amazigh wonen (Rif, midden-Atlas, …) zijn erg beperkt of zelfs onbestaand. In de regio van de Rif is er bijvoorbeeld geen enkele universiteit en geen enkel groot cultureel centrum. Toegang tot water, elektriciteit en gezondheidszorg zijn evenmin evident. Het geheel van sociale structuren moet ontwikkeld worden in deze regio’s. Dit gezegd zijnde moet opgemerkt worden dat de situatie in andere regio’s van Marokko, ondanks een zekere vooruitgang, niet fundamenteel beter is. De vele krottenwijken in de grote steden zijn daar getuige van.

De werkloosheidsgraad blijft maar toenemen en is een van de redenen voor de woede: “De werkloosheid loopt stilzwijgend op en vormt een tijdbom. Eind maart 2017 bedroeg de werkloosheidsgraad in de steden 15,7%. Het aantal werklozen bedraagt bijna 1,3 miljoen mensen, de werkloosheidsgraad onder jongeren tussen 15 en 24 jaar in de steden bedraagt meer dan 40% en de activiteitsgraad blijft afnemen.” (3)

De sociaaleconomische situatie is rampzalig voor alle Marokkanen. In de Rif en elders worden vrouwen hier hard door geraakt: analfabetisme, werkloosheid, geen toegang tot onderwijs of gezondheidszorg, … De onzekerheid en het gebrek aan investeringen in publieke structuren verzwakt de positie van vrouwen in de samenleving. Het maakt hen kwetsbaarder en meer afhankelijk van een man en een familie. In deze situatie zijn er voor vrouwen geen perspectieven voor een beter leven. De afwezigheid van sociale structuren maakt dat vrouwen opdraaien voor alle huishoudelijke taken, de zorg voor kinderen en voor bejaarden.

De aanwezigheid van vrouwen in de HIRAK is dan ook een belangrijke stap vooruit. Deze strijd verenigt mannen en vrouwen in de strijd tegen onderdrukking en tegen het gebrek aan perspectieven. Er wordt samen opgekomen voor publieke investeringen voor de ontwikkeling van sociale structuren. Deze eisen verdedigen de belangen van de meerderheid van de bevolking. Ze zijn nodig om de vrouwenemancipatie te versterken (net zoals dit overal ter wereld het geval is). De vrouwen in de HIRAK beperken zich niet tot deelname, ze spelen een actieve rol in de organisatie ervan.

Internationale solidariteit

De Amazigh diaspora heeft de beweging van bij het begin ondersteund. Er waren verschillende acties en betogingen in Europa: Parijs, Madrid, Amsterdam, Den Haag, Barcelona, Düsseldorf, Luik en elders. In Nederland is de vrouwelijke Riffijnse diaspora erg actief in de solidariteitsbeweging.

Internationale solidariteit is noodzakelijk om de stem van deze strijd wereldwijd te laten horen. Het is ook een middel om de strijd tegen onderdrukking, racisme en seksisme in al deze landen te versterken. Tegen de repressie waarmee de HIRAK geconfronteerd wordt, zijn er nu acties en betogingen in verschillende landen. Dit ondersteunt de betogers in de Rif en de rest van Marokko.

8 maart 2017 was een beslissend keerpunt voor de vrouwen op de RIF. De moeder van de voortrekker van de HIRAK, Nasser Zefzani, plaatste een video op sociale media waarin een vrouwenmars werd aangekondigd op de Internationale Vrouwendag. Het werd gevolgd door een reeks video’s van vrouwen die opriepen om deel te nemen aan die mars.

Op de dag van de mars zelf trokken duizenden vrouwen van de Rif vol zelfvertrouwen en vastberadenheid door de straten van Hoceima. De mars was een enorm succes. Vrouwen kwamen samen en brachten specifieke eigen eisen naar voor, zoals voor toegang tot gezondheidszorg en onderwijs. Ze eisten maatregelen om een degelijk leven te leiden en ze eisten de demilitarisering van de regio.

Er volgden andere betogingen en bijeenkomsten van vrouwen. Zo was er een betoging op 3 juni. Die betoging botste op harde repressie: militairen gebruikten geweld en sloegen op de betogers en hun kinderen. Er werden gsm’s en portefeuilles van betogers gestolen. Deze vernederingen en het geweld zijn klassieke instrumenten van een autoritair regime. Het doel was om de beweging te breken.

De repressie is harder geworden. De militairen gebruiken geweld tegen elke bijeenkomst. Vrouwen worden geslagen en beledigd. Seksuele intimidatie is onderdeel van de methoden van het regime om jonge vrouwen te intimideren. Een betrouwbare bron getuigde: bij de arrestatie van vier jonge vrouwen hebben de agenten hun broek laten zakken en dreigden ze ermee de vier te verkrachten indien ze verder zouden betogen.

De plaats van de vrouw is in de strijd

De nakomelingen van Dihiya – oorlogsgodin van de Amazigh – tonen aan de volledige wereld dat ze een belangrijk rol te spelen hebben in de samenleving en dat ze samen met de mannen van de Rif in strijd gaan. De plaats van de vrouw is niet achter het fornuis of in het salon, zoals de seksistische propaganda ons wil doen geloven. De plaats van de vrouw is in de strijd tegen het regime, tegen repressie, imperialisme en onderdrukking in al zijn vormen. De plaats van de vrouw is naast de mannen in een gezamenlijke strijd voor werk, ziekenhuizen, scholen, … voor iedereen.

De geschiedenis heeft aangetoond dat sociale verworvenheden enkel bekomen worden door strijd, stakingen en militantisme. Vrouwen hebben daar vaak een beslissende rol in gespeeld. Multinationals verrijken zich door de plundering van de neokoloniale wereld waarbij miljoenen mensen – een meerderheid daarvan zijn vrouwen – tot extreme armoede en geweld veroordeeld worden. De strijd tegen de dictatuur van de multinationals en de regimes die deze dictatuur verdedigen, is integraal onderdeel van de strijd voor vrouwenbevrijding. We moeten een einde maken aan dit systeem waarin de winsten en de privileges van een minderheid boven de noden van de overgrote meerderheid van de bevolking geplaatst worden. We moeten een einde maken aan dit kapitalistische systeem en het bijhorende imperialisme.

ROSA (Reageer tegen Onderdrukking, Seksisme en het Asociaal beleid) is een campagne die actief strijdt tegen seksisme, onderdrukking en kapitalisme. We willen de solidariteit versterken tussen sociale strijd en de strijd voor vrouwenrechten doorheen de wereld. We helpen in België met de uitbouw van een solidariteitsbeweging met de vrouwen in strijd in de Rif en in Marokko en met de deelnemers aan de HIRAK in het algemeen.

————————————————————————————————————–

Portretten van enkele prominente vrouwen in de HIRAK

SILYA ZIYANI is momenteel gevangengenomen door het regime. Zij is een geëngageerde artieste en een van de voortrekkers van de HIRAK. Deze jonge activiste ontwikkelde een interessante politieke positie met een gedurfde feministische benadering. Ze nodigde alle vrouwen uit om buiten te komen en publieke ruimte in te nemen, net als de mannen. Ze is erg duidelijk over het karakter van de protestbeweging: “We gaan ervoor tot onze eisen gehoord en toegepast worden. Onze eisen zijn legitiem. Zolang onze kameraden niet vrijgelaten zijn, blijven we ons vreedzaam verzetten. Ze kunnen op ons blijven slaan en ons blijven oppakken, maar wij blijven doorgaan.”

De MOEDER van NASSER ZEFZAFI is één van de vrouwen die de HIRAK van bij het begin ondersteund heeft. Zij inspireerde talloze andere vrouwen om op 8 maart te betogen voor hun rechten. Dat leidde tot een echte vervrouwelijking van de beweging.

NAWAL BEN AISSA is 36 jaar en moeder van 4 kinderen. Zij nam de rol van Nasser Zefzafi als voortrekker van de betogingen over toen hij opgepakt werd. Zij was een tijdlang de woordvoerster van de HIRAK. Nawal is een charismatische vrouw die vastberaden is en in staat om brede lagen tot actie aan te zetten. Ze heeft geen politiek verleden in een organisatie maar sloot meteen bij de HIRAK aan bij de eerste betogingen na de moord op Mohsin Fikri. Deze militante voelt zich verbonden met alle eisen van de bevolking en strijdt voor een betere toekomst. Na haar eerste arrestatie speelde ze een meer discrete rol in de strijd.

[1] Hirak betekent letterlijk ‘beweging’

[2] De regio van het Rif wordt vaak gezien als een conservatieve regio: er zijn weinig vrouwen op het publieke domein of in sociale bewegingen. Er is zowat overal een niet-gemengd leven.

[3] https://www.medias24.com/MAROC/ECONOMIE/ECONOMIE/173133-Maroc.-Le-taux-de-chomage-grimpe-a-157-dans-les-villes.html

Dit artikel verscheen eerder op de website van Rosa

 


Iets fouts of onduidelijks gezien op deze pagina? Laat het ons weten!

Land

Nieuwsbrief

Schrijf je in op onze digitale nieuwsbrief.