Tientallen overlevenden van de ‘supertyfoon’ Rai in de Filipijnen klagen oliegigant Shell aan wegens het veroorzaken van een klimaatnoodsituatie. De baanbrekende rechtszaak is gebaseerd op Filipijnse wetten die stellen dat burgers recht hebben op een gezond milieu.
Supertyfoon Rai (in de Filipijnen gekend als Odette) kostte in 2021 het leven aan meer dan 400 mensen en liet miljoenen anderen ontheemd achter. In het Verenigd Koninkrijk (hoofdzetel van Shell) spanden woensdag 67 overlevenden van de tyfoon een rechtszaak aan, waarin zij eisen dat Shell hen financiële compensatie biedt.
Het is de allereerste civiele klacht die een direct verband legt tussen vervuilende bedrijven en sterfgevallen en persoonlijk letsel die zich reeds hebben voorgedaan in het Mondiale Zuiden. De meeste andere rechtszaken tegen fossiele brandstofbedrijven richtten zich op potentiële toekomstige risico's. Eerder dit jaar klaagde de Amerikaanse Misti Leon wel verschillende fossiele brandstofgiganten aan in de VS, met het argument dat zij verantwoordelijk waren voor de dood van haar moeder, die in 2021 omkwam tijdens een extreme hittegolf in het noordwesten van het land.
De advocaten die de slachtoffers in de Filipijnen vertegenwoordigen, hebben Shell uitgenodigd om op hun beschuldigingen te reageren en zeggen dat ze de zaak tegen eind dit jaar bij het Brits Hooggerechtshof zullen aanhangig maken als de twee partijen geen overeenstemming bereiken.
De rechtszaak is gebaseerd op Filipijnse wetten die stellen dat burgers recht hebben op een gezond milieu, en verwijst naar gelekte interne documenten van Shell uit de jaren 1980 die suggereren dat het bedrijf al lang volledig op de hoogte was van de negatieve gevolgen van zijn activiteiten voor het klimaat. Greg Lascelles, een advocaat die de eisers vertegenwoordigt, stelt dat het feit dat Shell de winning van fossiele brandstoffen agressief bleef uitbreiden “wetende welke schade dit zou veroorzaken, in combinatie met het opzettelijk verkeerd informeren van het publiek, kan worden beschouwd als handelingen die in strijd zijn met expliciete bepalingen van de Filipijnse wetgeving”.
Een woordvoerder van Shell meldde aan de Britse krant 'The Guardian' dat het niet eerlijk is om hun bedrijf als enige verantwoordelijk te stellen voor de wereldwijde klimaatcrisis. “De suggestie dat Shell unieke kennis had over klimaatverandering is simpelweg niet waar”, aldus de woordvoerder. “De kwestie van klimaatverandering en hoe deze aan te pakken, is al tientallen jaren onderwerp van de publieke discussie en wetenschappelijk onderzoek.”
In een intern document van Shell uit 1988 werd echter gewaarschuwd dat “tegen de tijd dat de opwarming van de aarde waarneembaar wordt, het te laat kan zijn om effectieve tegenmaatregelen te nemen om de gevolgen te verminderen of zelfs maar de situatie te stabiliseren”, terwijl in een ander document uit 1998 werd voorspeld dat “catastrofale weersomstandigheden” uiteindelijk zouden kunnen leiden tot rechtszaken tegen regeringen en oliemaatschappijen. “Sinds 1995 hebben twee opeenvolgende rapporten [van het 'Intergovernmental Panel on Climate Change' van de VN] immers het verband tussen de mens en klimaatverandering versterkt”, schreven de scenarioplanners van Shell.
'Climate Home News' wijst erop dat veel juridische experts van mening zijn dat een uitspraak van een Duitse rechtbank eerder dit jaar al bevestigde dat de klimaatwetenschap wettelijke responsabiliteit kan vaststellen voor schade veroorzaakt door CO2-uitstoot. Concreet oordeelde de rechtbank afgelopen mei dat bedrijven aansprakelijk kunnen worden gesteld voor klimaatschade, hoewel het hof een specifieke vordering van een Peruaanse boer verwierp die het Duitse energiebedrijf RWE had aangeklaagd wegens het in gevaar brengen van zijn huis door smeltende gletsjers. Zoals The Guardian toen meldde, oordeelde de rechtbank dat vervuilers “de kosten moeten dragen in verhouding tot hun aandeel in ... de uitstoot” als zij nalaten “preventieve maatregelen” te nemen om de vernietiging van het milieu tegen te gaan.
Dit artikel verscheen eerder op 'Common Dreams'.