Terwijl in Gaza de genocide door gedwongen uithongering voorgezet wordt, plant Greta Thunberg haar tweede poging de enclave te bereiken. Ze zal deelnemen aan de ‘Global Sumud Flotilla’ die op 31 augustus vanuit Spanje vertrekt. Deze keer zullen tientallen boten via Tunis varen in een poging de blokkade te doorbreken die Israël sinds 2007 oplegt aan de Gazastrook. 

De berekende aard van deze georkestreerde hongersnood maakt hem anders dan alle andere in de wereld. In juni nam Thunberg al deel aan de 'Freedom Flotilla Coalition' die werd onderschept door de Israëlische bezettingsmacht. Samen met de andere leden van haar bemanning werd ze vastgehouden, ondervraagd en gedeporteerd.

Op hetzelfde moment dat de flotilla de zeeblokkade probeerde te doorbreken, vlogen honderden activisten naar Egypte om via het Sinaï-schiereiland naar Gaza te marcheren. De 'Global March on Gaza' was een internationale inspanning, versterkt door een gemotoriseerd konvooi vanuit Algerije en Tunesië. Naar verluidt hadden deze activisten gratis benzine gekregen tijdens hun tocht door Libië, voordat ze aan de Egyptische grens werden tegengehouden.

Ik vloog vanuit Barcelona via Milaan naar Caïro om me aan te sluiten bij de aanzienlijke Zwitserse delegatie die aan de mars deelnam. In het vliegtuig spotte ik andere, onmiskenbare activisten die zich bij de Spaanse delegatie aansloten. Er werd gezegd dat de Egyptische autoriteiten aan de grens deelnemers wegstuurden, dus hielden we afstand van elkaar en hielden we vol dat we voor de piramides kwamen.

Een Egyptische NGO had bussen georganiseerd om demonstranten van Caïro naar El-Arish in de Sinaï te vervoeren. Het plan was om van daaruit twee dagen te stappen naar de Egyptische kant van de Rafah-grensovergang met Gaza, met het oog op het opvoeren van de druk op Israël om de grens te openen en duizenden tonnen aan hulpgoederen binnen te laten die momenteel aan de Egyptische kant worden geblokkeerd. Er was nooit sprake van dat we zouden proberen Gaza te voet binnen te trekken, maar de hoop was dat de gezamenlijke inspanningen van deelnemers van vijf continenten onze eigen regeringen zouden aansporen om het genocidale beleid van Israël aan te pakken.

Ik was sinds 2007 niet meer in Egypte geweest – vóór de massale protesten op het Tahrirplein, de val van Moebarak, de verkiezing van Morsi, en de staatsgreep en consolidatie van de macht van el-Sisi. Toen ik aankwam, zonder vertraging bij de paspoortcontrole, voelde een groot deel van de historische binnenstad verrassend genoeg vertrouwd aan. (De 'Financial Times' meldt dat de rijken beginnen terug te keren naar deze buurten waar de huurprijzen onder Nasser drastisch waren verlaagd.)

Ik verbleef in een hostel met rechtstreeks uitzicht op het Tahrirplein. Ik had besloten de hotels die door onze coördinatoren waren aanbevolen te mijden. Deze beslissing bleek de goede te zijn, want de Egyptische politie viel binnen bij de Spaanse delegatie die prompt werd teruggestuurd naar het Iberisch Schiereiland. Toen we ons aanmeldden voor de mars, hadden de organisatoren ons laten weten dat het protest door de Egyptische regering zou worden goedgekeurd en dat alles wat we deden legaal was. Ik had geredeneerd dat het regime van el-Sisi, ondanks de eerbied voor de VS en de repressie tegen alle vormen van politieke oppositie, in ieder geval in naam pro-Palestijns was. In mei had er al een eerder protest plaatsgevonden in el-Arish, waaraan elf leden van het Italiaanse parlement en drie leden van het Europees Parlement deelnamen.

Mijn naïviteit werd duidelijk toen activisten met Arabische achternamen die met een Europees paspoort naar Caïro reisden, al op het vliegveld werden teruggestuurd. De organisatoren adviseerden ons ook om niet in het centrum van Caïro samen te klitten en niet rond te lopen met rugzakken die zouden kunnen wijzen op deelname aan de mars.

De Zwitserse delegatie werkte samen met een team Egyptische advocaten aan wie we een volmacht hadden gegeven. Toen we contact opnamen met de ambassade om hen op de hoogte te stellen van onze plannen, raadden ze ons beleefd aan om naar huis te gaan.

Er werd voortdurend gepatrouilleerd in de straten van de binnenstad en de organisatoren hadden op 13 juni -de ochtend waarop we naar de Sinai zouden vertrekken- nog steeds geen goedkeuring gekregen voor de mars. Bussen vanuit Caïro waren geen optie meer. We zouden allemaal per twee een taxi nemen naar Ismailia aan het Suezkanaal, waar de bussen ons zouden oppikken.

Vrijdag 13 juni was de eerste dag van de Israëlische aanvallen op de Iraanse hoofdstad Teheran. Ik ontmoette een Amerikaan die de hele maand januari op de Westelijke Jordaanoever had doorgebracht met als doel het aanhoudend kolonistengeweld tegen Palestijnen te voorkomen. Zonder incidenten verliet ik samen met hem Caïro en reden we de snelweg op die de hoofdstad met het Sinaï-schiereiland verbindt. Bij de eerste controlepost werd iedereen met een buitenlands paspoort apart genomen door de politie. We waren met honderden. De Egyptische regering had de mars verboden. De politie liet ons de hele middag langs de snelweg wachten.

We werden bewaakt door tieners met automatische wapens, en schuilden achter een gebouw op een stopplaats tegen de brandende woestijnzon. De Sahara strekte zich uit zover het oog reikte. Keffiyehs werden tevoorschijn gehaald uit rugzakken. De Turkse delegatie hief liederen aan over internationalistische solidariteit. Activisten postten video's waarin ze hun contactpersonen thuis aanspoorden om hun ambassades te bellen en de Egyptenaren onder druk te zetten om de mars te laten doorgaan. De Ieren vielen flauw in de hitte van 39°C.

Naarmate de uren verstreken, probeerden we een collectieve strategie te ontwikkelen, maar dit werd belemmerd door het gebrek aan organisatie binnen elke delegatie. Alvorens we naar Egypte vlogen, was ons gevraagd een verklaring te ondertekenen waarin we beloofden ons te zullen houden aan geweldloosheid, maar verder was de mars politiek heterogeen. De heiligheid van de individuele keuze primeerde op de veiligheid die gepaard gaat met collectieve actie. Gezien de tijdsbeperkingen die inherent zijn aan het organiseren van dit soort internationaal protest, was het niet mogelijk om de structuren te ontwikkelen die nodig zijn voor een soort van sociocratie. De allergie voor hiërarchie die veel voorkomt binnen links in Europa betekende dat het aan elk mechanisme ontbrak om snelle, democratische beslissingen te nemen. Ik had het gevoel dat er geen lessen geleerd zijn uit de 'Occupy'-beweging en het Tahrirplein.

Als Europeaan -zonder kennis over de lokale context, niet gewend aan politiek werk buiten het mondiale Noorden, en niet in staat om Arabisch te spreken- zou ik die dag met plezier instructies hebben opgevolgd. Geen enkele verantwoordelijke organisatie zou me dezelfde macht geven als lokale organisatoren. Toch stonden we daar, afhankelijk van de grillen van de minst ervarenen in de groep, die zich hoe dan ook niet verplicht zouden voelen om te doen wat we besloten. We hadden moeite om een gezamenlijke beslissing te nemen: hoe zouden we reageren als de politie besloot ons kleine kampement te ontruimen? Zouden we proberen aan te sluiten bij de rest van de mars die een controlepost verderop langs de snelweg was vastgelopen?

Om 19 uur kwam de politie met een konvooi bussen om ons allemaal weg te voeren. Sommigen weigerden in te stappen. Ze werden apart genomen en in een andere bus gezet. We raakten in paniek, omdat we dachten dat ze voor onbepaalde tijd vastgehouden zouden worden, maar uiteindelijk werden deze activisten rechtstreeks naar het vliegveld gebracht en gedeporteerd. Gezien de afhankelijkheid van Egypte van toerisme –zo vertelden onze advocaten ons later– was het regime terughoudend om bezoekers met een toeristenvisum in detentie te nemen, uit vrees voor hoe dat zou overkomen. Hoewel we geconfronteerd werden met Egyptenaren zonder insignes of uniform, had ik het gevoel dat veel activisten zich gedroegen alsof ze deelnamen aan een sit-in in een Europese stad. Waren het politieagenten? Militairen? Mannen in poloshirts liepen rond met stapels van vijftig paspoorten in hun achterzakken. Het geweld bij de andere controlepost was veel groter: er begonnen online video's te circuleren van activisten die werden geslagen en gegeseld.

Na twee uren waarin de paspoorten aan iedereen werden teruggegeven, vertrok het konvooi bussen naar Caïro. Toen we de snelweg afreden, ging ik ervan uit dat we allemaal naar het vliegveld werden gebracht, maar het regime leek niet de energie te hebben om voor ieder van ons vluchten te regelen. In plaats daarvan werden we gedumpt langs een snelweg ten zuiden van de stad. We stapten in taxi's en reden naar het centrum.

In de daaropvolgende dagen, terwijl de Israëli’s probeerden om de Verenigde Staten over te halen Teheran te bombarderen, werd duidelijk dat er geen tweede poging zou komen om een mars te lanceren. Uiteindelijk maakte ik een surrealistische tocht naar de piramides – en ervoer ik de gebruikelijke dissociatie die ontstaat wanneer je na een politieke actie weer re-integreert in de maatschappij.

In sommige opzichten was de afgebroken Global March on Gaza, net als het meeste politieke werk, tijdrovend, uitputtend en frustrerend. Toch ben ik blij dat ik ben gegaan en heb geprobeerd het collectieve momentum te benutten in een situatie die nu vereist dat we vechten voor de minst slechte uitkomst. Ik voelde me geïnspireerd om mensen te ontmoeten die van over de hele wereld waren gekomen om deel uit te maken van die strijd. 

Ik hoop dat de mensen in Gaza en op de Westelijke Jordaanoever gezien hebben wat we probeerden te doen en dat het iets voor hen betekent (zelfs al kan je solidariteit niet eten). Hoop is een praktijk – ze sterft als je haar niet onderhoudt.

Dit verslag verscheen eerder op Counterpunch.