In opvolging van het artikel dat aan de vooravond van de Argentijnse voorverkiezingen verscheen op deze site, werpen we een blik op de uitslag.   

Op 13 augustus hield Argentinië voorverkiezingen (of PASO’s) om het aantal kandidaten voor de presidents- en parlementsverkiezingen in te perken en vast te leggen. Stemmen voor de PASO’s is verplicht, waardoor ze een goede graadmeter vormen voor de uitslag van de algemene verkiezingen die zullen doorgaan op 22 oktober.

De Argentijnen moesten tijdens de voorverkiezing van vorige zondag stemmen voor de potentiële presidentskandidaten van een politieke partij of alliantie naar keuze. De kandidaat die de meeste stemmen kreeg, heeft de nominatie gewonnen en mag voor die partij of alliantie meedingen naar het hoogste ambt. 

Uitslag

Dat de extreemrechtse, neoliberale en libertaire populist Javier Milei de nominatie voor zijn coalitiepartij, ‘La Libertad Avanza’ (LLA), zou binnenhalen, stond buiten kijf. Hij was immers de enige kandidaat. Wat echter niet meteen verwacht werd, is dat hij (en zijn partij), ook in totaal de meeste stemmen van de PASO’s zou binnenrijven. Peilingen voorspelden zijn individueel aandeel op 15% tot 25% van het totaal aantal stemmen, wat hem een tweede of derde plaats zou opleveren, maar hij werd met 30% van de uitgebrachte stemmen de populairste politicus van het land.

Het schandaal dat in de aanloop naar de voorverkiezingen was uitgebroken omdat Milei kandidaturen voor parlementaire en provinciale zetels zou verkopen aan de hoogste bieder, heeft hem duidelijk geen parten gespeeld. 

De gevestigde rechtse oppositiecoalitie ‘Juntos Por el Cambio’ (JxC) werd de tweede grootste politieke groep met 28% van de stemmen. Binnen de JxC was de strijd voor de nominatie zeer competitief. Ze werd betwist door de meer gematigde burgemeester van Buenos Aires, Horacio Rodríguez Larreta, en de rechtse havik, Patricia Bullrich, de voormalige minister van Veiligheid onder de conservatief-liberale president Macri (2015-2019). Bullrich, die zelf meermaals wees op de gelijkenissen van bepaalde van haar standpunten met die van Javier Milei, trok uiteindelijk aan het langste eind. 

Het tweede gevestigde politieke blok ‘Unión por la Patria’ (UP), de Peronistische centrumlinkse alliantie die momenteel de regering vormt, kon maar 27% van de stemmers overtuigen. Sinds de terugkeer van de democratie 40 jaar geleden is dat het slechtste resultaat voor het Peronisme -de politieke beweging die wordt geïdentificeerd met de voormalige president Juan Domingo Perón die als belangrijkste platform sociale rechtvaardigheid had. De verkiezing voor de nominatie van de UP-presidentskandidaat werd vlot gewonnen door de huidige minister van Economie, Sergio Massa. 

Wetende dat stemmen verplicht was, lag de opkomst voor de PASO’s met minder dan 70%, laag. Javier Milei liet het niet aan zijn hart komen. Terwijl zijn fanatiekere supporters na zijn overwinning de straten optrokken met Gadsden-vlaggen (een gele vlag met daarop een zwarte ratelslang en de slogan ‘Don't tread on me’ die in de VS staat voor rechts-libertarisme en ook vaak wordt gebruikt door extreemrechts), droeg een zelfingenomen Milei zijn overwinning op aan zijn overleden hond Conan, waarmee hij beweert te communiceren. 

“Wij zijn de echte oppositie," verklaarde hij triomfantelijk. "Wij zijn de enigen die echte verandering willen. […] Deze verkiezingen zullen niet alleen een einde maken aan het Kirchnerisme, maar ook aan de parasitaire, roofzuchtige, nutteloze kaste die het land tot zinken brengt."  

De tweestrijd tussen de gevestigde centrumlinkse en rechtse politieke blokken is doorbroken door de opkomst van Milei.

De traditionele tweestrijd tussen het centrumlinkse 'Kirchnerisme' -gebaseerd op het Peronistische presidentschap van Néstor Kirchner (2003-2007) en de termijnen van zijn vrouw Cristina Fernández (2007-2015)- en het centrumrechtse 'anti-Kirchnerisme' van Mauricio Macri, is volledig doorbroken door de opkomst van Milei. Hij profileert zich expliciet als de vertegenwoordiger van iedereen die zich keert tegen deze beide traditionele politieke blokken, waarnaar hij verwijst als “de kaste”. En in een land dat zich in slechte economische papieren bevindt, met de helft van de bevolking die niet over zekere tewerkstelling beschikt en 40% die in armoede leeft, vindt zijn polariserende boodschap blijkbaar veel weerklank. 

Milei

Het angstaanjagende is zijn populariteit bij de Argentijnse jeugd. Dat is voor een deel te wijten aan zijn rockers-imago en het gericht en behendig gebruik van sociale media. Maar zijn succes weerspiegelt vooral het intense ongenoegen over de algemene levensomstandigheden en het gebrek aan perspectieven. Het blijft echter onduidelijk in welke mate de steun voor de excentrieke Milei een proteststem is tegen de staat van dienst van de traditionele politiek en hoeveel van zijn aanhangers oprecht geloven in de oplossingen die hij aandient. De man is tenslotte een econoom, zij het van een zeer neoliberale strekking. Hij wil zowat alle openbare diensten privatiseren, de Centrale Bank van Argentinië afschaffen, de volledige economie dollariseren en hij gelooft heilig in de vrije markt (zelfs voor de handel in menselijke organen). 

Milei ventileert regelmatig zijn hartsgrondige afkeer van het communisme, het socialisme en vakbonden. Progressieve en linkse politieke tegenstanders worden door Milei voortdurend beschuldigd van 'cultureel marxisme’, waarmee hij het afdwingen van politieke correctheid bedoeld rond thema’s als gender, feminisme, rechten van LGBTQ-mensen en minderheden, seksuele voorlichting op scholen, enz. Hij beloofde al meermaals dat hij tal van “overbodige ministeries” zal afschaffen als hij het tot president schopt, met name het ministerie van Cultuur, het ministerie van Milieu, het ministerie van Vrouwen en genderdiversiteit, het ministerie van Openbare werken, het ministerie van Wetenschap, het ministerie van Arbeid en sociale zekerheid en het ministerie van Onderwijs.    

Op maatschappelijk vlak staat hij voor een verbod op abortus (ook na verkrachting) en de vrije verkoop van wapens. Milei is tegen verplicht lager onderwijs en de klimaatverandering noemt hij “een socialistische leugen”. Tegelijk is hij voor de legalisering van drugs en als voormalige tantrische sekscoach verkondigde hij op de televisie zijn liefde voor trio’s. 

Het is als gastcommentator op TV-talkshows en de radio dat Milei de afgelopen jaren bekend en berucht geraakte – een bekendheid die hij uiteindelijk omzette in een politieke carrière. In 2021, nadat hij zijn coalitiepartij LLA had opgericht, werd hij verkozen als volksvertegenwoordiger.

De Argentijnse journalist Juan Luis González portretteert de nu 53-jarige Milei in de recente biografie 'El loco' (de gek) als een instabiel persoon die zich overgeeft aan messiaanse waanideeën en naar zijn honden verwijst als zijn “vierpotige kinderen”. 

Presidentschap?

In de aanloop naar de PASO’s had Javier Milei het politieke landschap in Argentinië al hevig door elkaar geschud met zijn extreme standpunten en populistische ideeën. Ze beheersten het publieke debat en beïnvloedden het discours van alle kandidaten. 

Na de PASO’s lijkt Milei nu plots ook uitstekend gepositioneerd om de volgende president van Argentinië te worden. Het is onwaarschijnlijk dat hij de vereiste 45% van de stemmen (of 40% van de stemmen en 10 percentpunten verschil met de eerste achtervolger) zal verzamelen om rechtstreeks tot president te worden verkozen, zeker aangezien de hardliner Bullrich zal meedingen als JxC-kandidaat, wat de rechtse stem sowieso zal verdelen.

Een belangrijke conclusie van de PASO’s is dat rechts in totaal een belangrijke vooruitgang boekt in Argentinië.

Een belangrijke conclusie van de PASO’s is wel dat rechts in totaal een belangrijke vooruitgang boekt in Argentinië. Indien UP-kandidaat Massa het tot de tweede ronde van de presidentsverkiezingen (november) schopt, zou het dus heel goed kunnen dat hij tegenover een onverslaanbaar, formeel of informeel verbond tussen Milei en Bullrich komt te staan. 

De PASO-overwinning afgelopen zondag van de extreemrechtse populist Milei viel alvast in goede aarde bij politici van gelijkaardige strekking in andere Latijns-Amerikaanse landen. De Braziliaanse ex-president Jair Bolsonaro reageerde in een videoboodschap: "We hebben veel dingen gemeen. We verdedigen allebei het gezin, privé-eigendom, een vrije markt ... We willen onze landen groot maken, in overeenstemming met ons grondgebied en onze bevolking." De extreemrechtse José Antonio Kast, die de Chileense presidentsverkiezingen in 2021 verloor van Gabriel Boric, tweette zijn felicitaties: "Voor het welzijn van Argentinië, moge de kracht van vrijheid winnen en moge corruptie, onveiligheid en middelmatigheid worden verslagen."  

Milei zal in het najaar de presidentsverkiezingen betwisten met LLA-parlementslid Victoria Villarruel aan zijn zijde als kandidate voor het vicepresidentschap. De ultraconservatieve Villarruel is een aanhanger van de Argentijnse junta (1976-1983) en voert campagne tegen gerechtelijke vervolging van daders van mensenrechtenschendingen uit die tijd. Ze geeft ook lezingen en schreef een boek waarin ze de dictatuur witwast. Uitgerekend zij maakt nu samen met Milei een reële kans om exact 40 jaar na de terugkeer van de democratie in Argentinië de presidentsverkiezingen te winnen.