De Europese Unie heeft op een vergadering van de ministers van Buitenlandse Zaken, haar principiële goedkeuring gegeven aan een militaire maritieme missie in de Rode Zee. Terwijl de EU niet bij machte is om een eind te maken aan de gruwel in Gaza, toont ze daadkracht als het om haar handelsbelangen gaat.
Vorige week raakte bekend dat de Europese Dienst voor Extern Optreden (EAAS), de diplomatieke dienst van de EU, een plan heeft voorbereid om minstens drie fregatten naar de Rode Zee te sturen om de internationale scheepvaart te beschermen tegen aanvallen van Jemenitische Houthi-rebellen. België was er als de kippen bij om aan te kondigen dat ons land met een fregat zal deelnemen, nadat daarover een akkoord was gesloten in het kernkabinet. Op aandringen van groenen en sociaaldemocraten zal ons land in ruil een besluit van het Internationaal Gerechtshof in de genocidezaak die Zuid-Afrika tegen Israël heeft aangespannen respecteren. Dat zou een evidentie moeten zijn, maar het vormde een onderdeel van de koehandel die de regering op een lijn moest krijgen. Ook zou België, als voorzitter van de EU, de druk opvoeren voor een staakt-het-vuren in Gaza.
Dat laatste is een ijle belofte gezien de Europese verdeeldheid en onwil daarover. Dat werd op 18 januari nogmaals duidelijk toen het Europees Parlement een resolutie voor een staakt-het-vuren stemde maar dan op voorwaarde dat de gijzelaars “onmiddellijk en onvoorwaardelijke worden vrijgelaten” en “de terroristische organisatie Hamas ontmanteld” zou worden. Een dergelijk conditioneel staakt-het-vuren is een vrijgeleide om het moorden in Gaza nog wekenlang te laten doorgaan. De bijeenkomst van de Europese ministers van Buitenlandse Zaken van 22 januari leverde evenmin een oproep op voor een staakt-het-vuren. Een bizar schouwspel omdat er met de vertegenwoordigers van Egypte, Jordanië, Saoedi-Arabië en de Arabische Liga over een 'vredesplan' werd gesproken op basis van een twee-staten-oplossing, alsof er de afgelopen drie maanden niets is gebeurd en er nu niet eerst dringend een eind moet komen aan het geweld. België zal dus deelnemen aan een missie zonder dat te koppelen aan een effectieve Europese oproep en plan tot een staakt-het-vuren. Het lijkt erop dat het centrumlinkse deel van de regering zich een kat in een zak liet aansmeren.
België gooit zich in een absurd maar niet risicoloos militair avontuur. Absurd omdat deze missie overbodig zou zijn mocht er een eind worden gemaakt aan het bloedbad, waarvoor een krachtdadig optreden nodig is dat de Israëlische regering in de pas dwingt. Europa gaat de symptomen bestrijden zonder iets te doen aan de oorzaken. De Houthi benadrukken immers dat ze reageren op het geweld in Gaza en daarom aanvallen plegen op schepen die een link hebben met Israël.
De lakse houding van de EU heeft er bovendien toe bijgedragen dat de spanningen in het hele Midden-Oosten gevaarlijk zijn opgelopen en uit de hand dreigen te lopen. De militaire missie kan gemakkelijk uitmonden in confrontaties met de Houthi-strijders en de EU in de oorlog in Jemen meesleuren, waar zich volgens de Verenigde Naties de grootste humanitaire ramp ter wereld afspeelt. De missie komt bovenop Amerikaanse en Britse bombardementen op Jemen – ‘Operatie Welvaartsbewaker’ - die moeizame pogingen tot een vredesproces bedreigen. Sinds 23 december verlopen de onderhandelingen tussen Saudi-Arabië en de Houthi’s - die al een jaar lang aan de gang zijn - onder auspiciën van de Verenigde Naties.
Tot slot heerst er grote scepsis over de impact van de geplande EU-missie die eind februari van start zou moeten gaan. Nathalie Tocci van het Italiaanse Instituut voor Internationale Zaken verwoordde het zo: “Laten we dit in perspectief plaatsen. De Saoedi's bombarderen Jemen al tien jaar lang plat”, waarop ze retorisch vraagt: "Zijn ze er echt in geslaagd om de militaire capaciteiten van de Houthi's te verzwakken? Nee."
De maandenlange weigering van de EU om diplomatieke initiatieven te nemen voor een eind aan het geweld in Gaza, gaat gepaard met het voortdurend opschuiven van de dodelijke teller. Deze week werd de kaap van 25.000 dodelijke slachtoffers overschreden, het merendeel vrouwen en kinderen. De perceptie groeit dat de EU alleen maar daadkracht kan tonen als de handelsbelangen in gevaar komen, terwijl ze tolereert dat er elke dag tientallen Palestijnse slachtoffers bijkomen. Dat neemt niet weg dat de economische belangen voor Europa groot zijn. Ongeveer 40 procent van de Europese handel met Azië en het Midden-Oosten passeert door die regio. Veel schepen zagen zich verplicht tot een grote omweg via zuidelijk Afrika, wat de kosten hoog doet oplopen. De maritieme vrachtkosten van China naar Europa zouden zelfs verdrievoudigd zijn.
Nog erger is het gesteld met Egypte dat nu belangrijke inkomsten voor doorvoerrechten langs het Suezkanaal misloopt. Egypte gaat nu al gebukt onder torenhoge schulden, die sinds 2019 met 50 procent zijn gestegen. De Egyptische minister van Buitenlandse Zaken Sameh Shoukry was in Brussel voor een ontmoeting met zijn Europese collega’s om hen te overtuigen van financiële steun. Het gaat om slechts een van de vele – onrechtstreekse – uitwassen van het geweld in Gaza. Israël heeft zijn aanvallen op doelwitten van Hezbollah en Iraanse milities in Syrië opgedreven. Hezbollah vuurde begin januari tientallen raketten af op een Israëlische militaire basis als reactie op een Israëlische drone-aanval op een voorstad van Beiroet die het leven kostte aan een belangrijke leider van Hamas. In Irak en Syrië voerden verschillende aan Iran gelieerde milities sinds midden oktober 2023 tientallen aanvallen uit op militaire doelwitten van de VS. Nadat bij een van de tegenaanvallen van de VS een hoge commandant van een Iraakse militie werd gedood, riep de Iraakse Eerste Minister Shia’ al Sudani de VS-troepen op om zijn land te verlaten omdat ze in “flagrante strijd” handelen met de Iraakse soevereiniteit en veiligheid.
Het geweld in Gaza zorgt met andere woorden in de hele regio voor veel instabiliteit. Er is dus niet alleen een humanitaire noodzaak om het bloedbad in Gaza te beëindigen. Ook geopolitieke en economische belangen zouden ermee gediend zijn, met veel vruchtbaardere resultaten dan deze stompzinnige maritieme missie die tot mislukken is gedoemd. België wekt de indruk dat het alleen maar meedoet om zich als een trouwe bondgenoot te tonen, niet omdat het overtuigd is dat het met dit maritiem showvertoon veel aan de situatie zal veranderen.
