Onder premier Netanyahu heeft Israël zijn reputatie als belangrijkste destabiliserende kracht in het Midden-Oosten bevestigd en opgetild tot een ongekend gevaarlijk niveau. Alleen al in de afgelopen 20 maanden heeft het Israëlisch leger nieuwe delen aangevallen en bezet van Libanon, Syrië en de Westelijke Jordaanoever, heeft het Irak en Jemen gebombardeerd, én pleegt het een genocide in Gaza. Sinds gisteren is daar de ongeprovoceerde aanval bijgekomen op die andere grote militaire en politieke macht in de regio: Iran.

Netanyahu heeft Iran al veel langer in het vizier, met als eeuwig argument dat het land op het punt staat een kernwapen te ontwikkelen. Het is belangrijk om te benadrukken dat Iran het Nucleair Non-Proliferatieverdrag (NPT) heeft ondertekend, zich ertoe verbonden heeft om geen kernwapens te ontwikkelen en controles toelaat van het Internationaal Atoomenergieagentschap (IAEA). Dit VN-agentschap meldde deze week dat Teheran voor het eerst in 20 jaar niet voldoen aan al zijn non-proliferatieverplichtingen, maar volgens de inlichtingendiensten van de VS bestaat er momenteel geen sluitend bewijs dat het een kernwapenprogramma runt. Het heeft wel een civiel nucleair programma, waar het al jaren aan vasthoudt en wat volgens het NPT “het onvervreemdbare recht is van alle partijen bij het verdrag”. 

Dat Israël over een niet aangegeven nucleair arsenaal beschikt van naar schatting 90 kernkoppen wordt echter systematisch genegeerd en blijkbaar niet als een bedreiging beschouwd door de ‘internationale gemeenschap’. Nochtans zou dit iedereen moeten doen bibberen en beven, zeker nu er in het huidige tijdperk van straffeloze machtspolitiek een totaal losgeslagen extreemrechtse regering aan het roer staat van dat land.

Militaire agressie

Vrijdagochtend 13 juni lanceerde Israël een reeks bombardementen op Teheran en verschillende andere locaties in Iran. De doelwitten waren nucleaire sites, militaire basissen, en hooggeplaatste militairen en kernwetenschappers. Zeker zes militaire leiders, waaronder de Opperbevelhebber van de Islamitische Revolutionaire Garde, Hossein Salami, en drie nucleaire wetenschappers werden gedood in precisieaanvallen. De geheime diensten van het Israëlisch leger wisten exact wie van hun doelwitten in welk gebouw en zelfs op welke verdieping vertoefde op het moment van de gecoördineerde moordaanslagen.

Na de middag volgden nog verschillende aanvalsgolven, waarbij meerdere doelen werden geraakt in verschillende provincies, waaronder de belangrijkste Iraanse nucleaire site Natanz in de provincie Isfahan, ballistische raketinstallaties en residentiële wijken. Tegen de avond werden al 78 dodelijke slachtoffers en meer dan 320 gewonden gemeld, het merendeel burgers.

Het grootschalig Israëlisch offensief werd door Netanyahu “Operatie Rijzende Leeuw” gedoopt, verwijzend naar een bijbelsvers waarin de profeet Balaam Israël vergelijkt met een leeuw die niet zal rusten tot de overwinning behaald is. (De Israëlische premier zet op die manier een lange Israëlische traditie voort van het kaderen van oorlog als een goddelijke missie.) Volgens de Israëlische minister van Defensie Israel Katz was de illegale militaire agressie een "preventieve" actie.

Vergelding was onvermijdelijk. Iran dreigde met een “verpletterend antwoord” en de Hoogste Leider van Iran, Ali Khamenei, verklaarde in een televisietoespraak: “De strijdkrachten van de Islamitische Republiek zullen zware klappen uitdelen aan deze kwaadaardige vijand”. Vrijdagavond laat sloeg Teheran terug - initieel met een 100-tal drones die voor het merendeel vernietigd werden door het Israëlisch luchtafweersysteem, maar bij latere barrages van Iraanse raketaanvallen kwamen in Israël drie mensen om en geraakten tientallen anderen lichtgewond.

Verenigde Staten

We weten niet of het VS-leger rechtstreeks betrokken was, of en in welke mate de Israëli's vertrouwden op inlichtingen vanuit de VS bij het uitvoeren van de aanvallen op Iran. Bij monde van minister van Buitenlandse Zaken Marco Rubio benadrukte de VS echter onmiddellijk niets te maken te hebben met de “unilaterale” Israëlische operatie. Een paar uur later postte president Trump op 'Truth Social' dat hij Netanyahu had gezegd het niet te doen, al voegde hij eraan toe dat “we Israël natuurlijk steunen”.

Maar alles wijst erop dat Washington op zijn minst op de hoogte was van wat er zat aan te komen. Washington besloot niet lang voor de aanvallen om niet-essentieel ambassadepersoneel, militaire families en anderen uit de regio terug te trekken, omdat het gevaar verwachtte. Op voorwaarde van anonimiteit vertelden twee VS-functionarissen aan de nieuwssite ‘Middle East Eye’ dat de VS afgelopen dinsdag ongeveer 300 Hellfire-raketten leverde aan Israël, wat volgens de twee bewijs genoeg is voor het feit dat Washington ingewijd was in de Israëlische plannen. Trumps reactie vrijdag lijkt dat te bevestigen. “Twee maanden geleden gaf ik Iran een ultimatum van 60 dagen om ‘een deal te sluiten’. Dat hadden ze moeten doen! Vandaag is dag 61”, postte de VS-president op zijn sociale mediakanaal.

Met ‘een deal’ doelt hij op de nucleaire onderhandelingen die hij enige tijd geleden nieuw leven leek te willen inblazen (nadat hij de VS in 2018 unilateraal terugtrok uit de vorige internationale deal, het ‘Joint Comprehensive Plan of Action’, om Irans nucleaire programma in te perken in ruil voor de verlichting van de economische sancties tegen het land). Trump eiste echter dat Teheran zich akkoord verklaarde met de stopzetting van alle uraniumverrijking. Iran heeft uiteraard geen tientallen jaren van sancties doorstaan om zijn recht op nucleaire verrijking voor civiele doeleinden zomaar op te geven. (Ali Shakhani, de belangrijkste verbindingspersoon tussen de hoogste leider van Iran en het diplomatieke team dat de gesprekken voerde met de onderhandelaars uit de VS, was vrijdag trouwens een van de dodelijke slachtoffers van een Israëlische precisieaanval.)

Trump beschouwt de militaire acties van Israël blijkbaar als een strategische troefkaart of pressiemiddel in zijn nucleaire onderhandelingen met Teheran -“Ik heb ze verteld wat ze moesten doen, maar ze geraakten er gewoon niet. Nu hebben ze misschien een tweede kans!” – of als een passende ‘straf’ voor het niet aanvaarden van de nucleaire deal die hij had voorgelegd. “We hebben ze een kans gegeven en die hebben ze niet gegrepen. Ze zijn hard geraakt, heel hard… En er komt nog meer. Veel meer.” Het onverholen enthousiasme van Trump over de brutaliteit van Israël, nadat hij zich in zijn eerste reacties op de aanvallen eerder terughoudend had opgesteld, is angstaanjagend.

Israël weet zich alweer maar eens gesteund door het machtigste land ter wereld. De aanhoudende straffeloosheid voor de vele misdaden tegen de menselijkheid, oorlogsmisdaden en schendingen van het internationaal recht die Israël pleegt, heeft Tel Aviv een gevoel van totale onaantastbaarheid gegeven. Internationale kritiek, een groeiende pariastatus in de regio en stijgend burgerprotest in heel de wereld, glijdt van de Israëlische autoriteiten af als water van een eend.    

Israël

Het is mogelijk dat Netanyahu en andere Israëlische functionarissen hopen dat de Iraanse vergeldingsacties op hun militaire provocaties de VS openlijk mee de oorlog zullen intrekken. (Er zijn duizenden VS-troepen gestationeerd in het Midden-oosten.) Dat Netanyahu het al heel zijn politieke carrière op Iran gemunt heeft en verschillende VS-presidenten probeerde te overtuigen om het land de oorlog te verklaren, is geen geheim, maar dat hij net nu, zelf overgaat tot de aanval heeft ook een binnenlandse reden. 

De premier wordt in eigen land geplaagd door corruptiebeschuldigingen en een groeiende onvrede met het beleid van zijn regering. Maar hij begrijpt dat oorlog eenheid kweekt. Door de aandacht te vestigen op Iran als zogenaamde “existentiële bedreiging” voor Israël en zichzelf op te werpen als de redder in nood, poogt hij zijn binnenlandse politieke positie nog maar eens op te krikken. Tegen vrijdagochtend hadden bijna alle Israëlische oppositieleiders zich inderdaad achter de regering geschaard. 

Maar de eensgezindheid zou wel eens van korte duur kunnen zijn. De Israëlische economie stagneert, de kosten van het levensonderhoud stijgen en de maatschappelijke breuklijnen worden groter nu Netanyahu een doctrine van eindeloze oorlog doorzet. De aanhoudende militaire inspanningen met meerdere fronten hebben tienduizenden reservisten voor langere perioden van het burgerleven onttrokken. En de onvrede over het feit dat ultraorthodoxe Joden vrijgesteld zijn van de dienstplicht neemt alsmaar toe. De grootschalige aanval op Iran kwam er vlak nadat dat de regering-Netanyahu (waarin ook ultraorthodoxe partijen zetelen) ternauwernood de ontbinding van de Knesset (parlement) wist te voorkomen als gevolg van een geschil over een voorstel om de militaire dienstplicht voor ultraorthodoxe Joden te verplichten.

Besluit

Het is nog te vroeg om alle gevolgen in te schatten van Netanyahu’s recentste militaire demarche. Maar dat ze destabiliserend en gevaarlijk zijn, staat vast. Het vooruitzicht van een grootschalige oorlog tussen de twee sterkste militaire machten in de regio -waarvan er een nucleair bewapend is- dringt zich op. Het oorlogsgeweld zou zich zelfs kunnen uitbreiden over het Midden-Oosten. Daarnaast bedreigt de Israëlische beslissing om nucleaire sites aan te vallen niet alleen Iran, maar de hele regio met een potentiële radioactieve fall-out. 

Ook voor de hongerige Palestijnen in Gaza betekent de recentste militaire escalatie een ramp. Want nu de aandacht van de wereld gericht is op de oorlog van Israël tegen Iran, zal de dwingende noodzaak om een einde te maken aan de aanhoudende genocide in Gaza hoogstwaarschijnlijk op een achterplan belanden. Het komt Israël overigens ook goed uit dat de media zal worden afgeleid van het toenemend aantal burgerinitiatieven dat een staakt-het-vuren en de doorgang van humanitaire goederen eist, zoals de internationale Trek de Rode Lijn-acties en de Global March to Gaza.