Eindelijk zullen vrouwen het recht verwerven om paspoorten te bezitten, te reizen (indien ouder dan 21 jaar) en officiële gezinsidentificatiedocumenten aan te vragen zonder de toestemming van een dicht mannelijk familielid.

De verandering komt er tegen een achtergrond van slechte internationale publiciteit door het groeiend aantal 'weglopers', Saoedische vrouwen die het land ontvluchten om asiel aan te vragen in het buitenland. Verschillende van deze vrouwen kwamen in het nieuws met hun getuigenissen over de op geslacht gebaseerde repressie die ze in hun thuisland ondervinden. Zo werd de aandacht van de mondiale media op het Saoedisch systeem van mannelijk voogdijschap gevestigd.

Het recent koninklijk decreet rond de voogdijwetgeving komt er ook in een context van intense kritiek op de vreselijke behandeling van vrouwenrechtenactivisten in het land. In 2018, nadat de regering aangekondigd had dat het verbod voor vrouwen om te rijden met een auto opgeschort zou worden, werden de vrouwen die campagne gevoerd hadden voor dit recht desalniettemin gearresteerd. Sommige van deze vrouwen werden vrijgelaten in afwachting van een proces, maar anderen zitten nog altijd in de gevangenis. Toen de Saoedische regering liet weten dat het voogdijsysteem versoepeld zou worden, werd opnieuw met geen woord gerept over het lot van de vrouwelijke activisten.

Gender-segregatie

Terwijl de aanpassingen in het voogdijsysteem zeer welkom nieuws zijn, blijft Saoedi-Arabië een van 's werelds meest repressieve maatschappijen voor vrouwen. Bovendien blijven belangrijke aspecten van dit systeem behouden. Een specifiek hinderlijke restrictie is dat vrouwen de toestemming nodig hebben van een mannelijke voogd om te mogen trouwen of scheiden. Saoedi-Arabië is ook een van de weinige moslimlanden waar er wettelijke kledingvoorschriften opgelegd worden aan vrouwen. In openbare plaatsen zijn zij verplicht om hun dagelijkse kledij te bedekken met een abaya -een lang los gewaad- en een hoofddoek. Als het op familiezaken aankomt, zoals voogdij over de kinderen, alimentatie en echtscheidingswetgeving, worden de mannen altijd bevoordeeld. Vrouwen kunnen zeer gemakkelijk de toegang tot hun eigen kinderen verliezen als ze scheiden van hun echtgenoten. In bepaalde rechtszaken zijn vrouwelijke getuigenissen maar half zoveel waard als mannelijke getuigenissen. En terwijl Saoedische vrouwen heel wat vooruitgang geboekt hebben wat onderwijs en opleiding betreft, maken ze nog altijd maar 23% uit van de beroepsbevolking. Ze worden bovendien vooral aangenomen voor 'vrouwelijke jobs', zoals banen in het onderwijs en de gezondheidssector. Tijdens het aanwervingsproces krijgen vrouwen te maken met discriminatie en als ze wel een job krijgen, is de werkvloer gesegregeerd op basis van geslacht.

Saoedi-Arabië is de meest gender-gesegregeerde maatschappij ter wereld. De meerderheid van de openbare gebouwen hebben aparte ingangen voor mannen en vrouwen, en sommige zijn gewoon verboden te betreden door vrouwen. De scholen zijn uiteraard gesegregeerd. De scheiding op basis van geslacht in restaurants is ietwat versoepeld maar de meeste eetgelegenheden houden niet-verwante mannen en vrouwen duidelijk gescheiden met een sectie voor 'singles', namelijk mannen, en een sectie voorbehouden voor 'families', namelijk vrouwen, kinderen en hun dichte mannelijke familieleden, zoals echtgenoten.

Saoedi-Arabië en Jemen zijn de enige Arabische landen die geen wettelijke minimumleeftijd voor huwelijken hanteren. Kindbruiden zijn er nog altijd aanvaardbaar, vooral onder de arme, rurale bevolking, waar meisjes vaak uitgehuwelijkt worden aan rijkere oudere mannen. Saoedische vrouwen verkregen pas in 2015 het recht om te stemmen en deel te nemen aan gemeentelijke verkiezingen. In slechts 10 van de 284 gemeenteraden zijn vrouwen vertegenwoordigd. 19 vrouwen werden verkozen en 15 anderen werden aangeduid door de minister van Gemeentelijke en Rurale Zaken. Op nationaal en provinciaal niveau zijn er geen vrouwelijke vertegenwoordigers (noch verkiezingen). Sinds 2013 is 20% van de zetels in de Shura-raad (een aangesteld orgaan van 150 leden dat de koning adviseert) voorbehouden voor vrouwen. In juli 2019 introduceerden vrouwen in deze Shura het voorstel om een quotum van 30% vrouwen in te voeren voor de gemeenteraden. Het voorstel werd echter verworpen en wettelijk kan het 2 jaar lang niet opnieuw voorgelegd worden.

Besluit

Saoedische vrouwen hebben nog een heel lange weg te gaan om gelijkheid te bereiken. Hinderlijke wetten en conservatieve tradities die mannen controle geven over vrouwen zullen moeilijk te veranderen zijn. De beste manier om dit te doen, is de Saoedische vrouwen de vrijheid geven om openlijk voor hun rechten op te komen. Momenteel worden eventuele rechten 'aan hen toebedeeld' door mannelijke heersers, terwijl vrouwen die zelf voor hun rechten vechten geconfronteerd worden met opsluiting, foltering, ontslag, en allerlei andere manieren om hen het zwijgen op te leggen. De Saoedische leiders moeten de vrouwelijke activisten die wegkwijnen in de gevangenissen vrijlaten en het systeem openstellen zodat vrouwen in alle vrijheid de maatschappij kunnen bepleiten waarin zij willen leven.

Medea Benjamin is mede-oprichter van de Amerikaanse vredesbeweging CODEPINK.

Op 7 december komt Medea Benjamin naar Gent in het kader van de 70ste verjaardag van Vrede VZW (zie www.vrede.be).