Op 9 en 10 maart 2023 organiseerde de 'International Campaign to Abolish Nuclear Weapons' (ICAN) en ICAN Noorwegen het 'ICAN Act On It Forum' in Oslo. De bedoeling was om de talrijke actoren in de strijd tegen kernwapens samen te brengen, waaronder campagnevoerders, activisten, journalisten, parlementairen en vertegenwoordigers van getroffen gemeenschappen. Als lid van ICAN was Vrede vzw aanwezig met twee afgevaardigden.
Tien jaar geleden, in maart 2013, was Oslo het toneel voor de eerste intergouvernementele conferentie over de humanitaire impact van nucleaire wapens. Deze conferentie heeft een dynamiek in gang gezet die uiteindelijk zou leiden tot een internationaal verbod op kernwapens. Het Verdrag inzake het Verbod op Kernwapens (TPNW) werd in 2017 aangenomen door de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties en trad op 22 januari 2021 in werking.
De deelnemers aan het ICAN Act On It Forum deelden allemaal dezelfde mening over kernwapens: deze massavernietigingswapens moeten zo snel mogelijk de wereld uit. Het TPNW is een belangrijk instrument om dat te verwezenlijken.
Van over heel de wereld kwamen participanten samen in Oslo om hun ervaringen te delen en informatie met elkaar uit te wisselen. Het forum bestond uit workshops, panelgesprekken, speeches en discussies over onder meer kernwapens en het TPNW, het beleid van de kernwapenstaten, 'nuclear sharing' (een NAVO-concept dat lidstaten zonder eigen kernwapenarsenalen in staat stelt deel te nemen aan de planning voor het gebruik en het afleveren van kernwapens. In dit verband staan er o.a. VS-kernwapens opgesteld in België), en manieren om de zogenaamde 'nuclear-weapon-complicit states' aan te sporen om toe te treden tot het TPNW. Deze nuclear-weapon-complicit states zijn de landen die zelf geen kernwapens bezitten, maar wel medeplichtig zijn in het in stand houden van de nucleaire status quo door de kernwapens van hun bondgenoten een rol toe te kennen in hun buitenlands- en defensiebeleid. Het zijn net deze landen die belangrijk zouden kunnen zijn in de strijd voor nucleaire ontwapening. Ze zouden namelijk druk kunnen zetten op de kernwapenstaten, maar doen dit vooralsnog niet.
België is een duidelijk voorbeeld van zo'n nuclear-weapon-complicit state door zijn lidmaatschap van de NAVO -een expliciet nucleaire militaire alliantie- en door de stationering van Amerikaanse thermonucleaire bommen op Belgisch grondgebied. Over het thema nuclear sharing was er een interessant panelgesprek op het forum, waaraan de coördinator van Vrede vzw, Emmelien Lievens, deelnam als vertegenwoordiger van België. Samen met collega’s uit andere landen die VS-kernbommen op hun grondgebied hebben -Nederland, Duitsland, Italië en Turkije- werd gedebatteerd over het problematisch karakter van het concept nuclear sharing en over hoe de vredesorganisaties verzet kunnen bieden.
Parrallel aan het ICAN Act On It Forum werd er in het Noors parlement een conferentie gehouden over kernwapens en het TPNW, waaraan parlementairen vanuit verschillende landen deelnamen. Vanuit het Belgisch federaal parlement tekende alleen Guillaume Defossé (Ecolo) present. Het resultaat van deze parlementaire conferentie was een gezamenlijke tekst over de nood om het TPNW te ondertekenen en het gebrek aan een proactieve houding van de Europese landen tegenover nucleaire ontwapening.
Het forum zorgde voor veel informatie, energie en inspiratie die gebruikt kunnen worden om nieuwe acties op te zetten of bestaande te ondersteunen op weg naar een kernwapenvrije wereld. Ondanks het feit dat de nucleaire dreiging nog nooit zo groot is geweest, werd op het forum duidelijk dat de wereldwijde beweging tegen kernwapens meer dan ooit leeft en noodzakelijk is! Om het met de woorden van Izumi Nakamitsu, de Hoge Vertegenwoordiger van de Verenigde Naties voor Ontwapeningszaken, te zeggen: “Hoewel we leven in een tijd van toenemende confrontatie en militarisering, blijft één fundamentele waarheid onveranderd: de enige manier om nucleaire risico's te bannen, is het elimineren van nucleaire wapens”.
