Na 15 maanden van brutaal geweld en grootschalige vernietigingen in Gaza, waarbij meer dan 46.000 Palestijnen het leven lieten, bereikten Israël en Hamas een akkoord over een staakt-het-vuren. 

Hoewel deze week duidelijk werd dat de kans op een staakt-het-vuren na eerdere mislukte pogingen groot was, haalde Israël in de uren voor de bekendmaking nog dodelijk uit met aanvallen op een school en dichtbevolkte residentiële buurten, die samen 62 dodelijke slachtoffers maakten. 

Het staakt-het-vuren-akkoord kwam er na bemiddeling van Qatar, Egypte en de Verenigde Staten. De eerste twee landen zouden ook toezien op de uitvoering ervan. Het staakt-het-vuren gaat wel pas in op zondag 19 januari. Bovendien blijven er donkere wolken over hangen. 

Premier Netanyahu staat onder druk van de extreemrechtse coalitiepartners in zijn regering. Minister van Nationale Veiligheid, Itamar Ben-Gvir van de partij Otsma Yehudit (Joodse Macht), dreigde de regering te verlaten en poogde ook die andere extreemrechtse regeringspartij onder leiding van Bezalel Smotrich, de Religieus Zionistische Partij, daartoe te overhalen. Het lijkt erop dat beide -mede onder druk van de VS- dan toch overstag zijn gegaan voor het akkoord. Op het ogenblik dat de Qatarese premier het bestand officieel aankondigde, liet Netanyahu echter verstaan dat er intern nog wat details moesten uitgeklaard worden. Tot zolang is het wachten op een formeel akkoord binnen de Israëlische regering. 

Dan is er nog de vraag of het akkoord zal stand houden. Het staakt-het-vuren dat op 27 november 2024 werd gesloten tussen de Libanese Hezbollah en Israël is al tientallen keren geschonden, vooral door Israël, dat het Libanese luchtruim systematisch blijft schenden. Een staakt-het-vuren betekent ook niet dat er een eind komt aan het bezettingsgeweld waaraan de bevolking van de bezette Westelijke Jordaanoever als vanouds wordt onderworpen. Op 15 januari, de dag van het akkoord over Gaza, doodde een Israëlische luchtaanval daar op een vluchtelingenkamp in Jenin, minstens zes Palestijnen, onder wie een minderjarige jongen van 15 jaar. 

Akkoord in drie fases

Het akkoord voor een staakt-het-vuren voorziet drie fases. In een eerste fase, die zes weken zal duren, komt er een gevangenenruil. In die periode zouden 33 Israëlische gijzelaars worden vrijgelaten in ruil voor een duizendtal Palestijnse gevangen, waarvan de meesten ontvoerd werden na de Hamasaanval van 7 oktober 2023. 

De Israëlische troepen zouden zich vervolgens terugtrekken uit dichtbevolkte gebieden naar een zone die maximum 700 meter beslaat vanaf de grens met Israël. De beruchte Netzarimcorridor die Gaza in twee snijdt en waar een ‘shoot-to-kill’ politiek van kracht is die honderden burgerlevens eiste, zou daar nog niet onder vallen. De bewoners van het noordelijke deel, die gedwongen werden te evacueren, zouden kunnen terugkeren naar hun huizen of wat daar nog van overblijft. 

Ondertussen zou de humanitaire hulp aan de noodlijdende bevolking van Gaza fors worden opgevoerd. Israël heeft die de afgelopen 15 maanden grotendeels geblokkeerd waardoor er -vooral in het noorden- een hongersnood is uitgebroken en er een groot gebrek heerst aan medische en andere essentiële goederen. De grensovergang met Egypte in Rafah zal zeven dagen na het begin van de uitvoering van de eerste fase worden opengesteld, in de eerste plaats om hulp door te laten. Israël zou ook gewonde Palestijnen toestaan de Gazastrook te verlaten voor medische behandeling. Zoals in het verleden het geval was, zal Egypte het personenverkeer vermoedelijk aan strenge beperkingen onderwerpen.

De zwakte van het akkoord is dat over de details van de tweede en derde fase nog verder over onderhandeld moet worden tijdens de eerste fase en dus nog verre van duidelijk zijn. Israël weigert vooralsnog schriftelijke garanties te geven die uitsluiten dat de aanvallen worden hervat als de eerste fase is afgerond. Volgens VS-president Joe Biden zal het staakt-het-vuren standhouden, zelfs als de onderhandelingen over de tweede en derde fase langer duren dan de termijn van zes weken voorzien voor de eerste fase. In het licht van de machtswissel in Washington zijn Bidens woorden echter niets meer dan loze beloftes van een aftredend president. 

Vooralsnog voorziet de tweede fase in principe dat Hamas alle resterende levende Israëlische gevangenen zal vrijlaten -voornamelijk mannelijke soldaten- in ruil voor de verdere vrijlating van Palestijnse gevangenen. Israël zou zich ook volledig terugtrekken uit Gaza.

Over de derde fase is er nog minder bekend. Zo is het onduidelijk wie de Gazastrook zal besturen. Voor Israël is het uitgesloten dat Hamas nog een rol speelt. Dat is ook het standpunt van Washington. Netanyahu heeft altijd gesteld dat Hamas volledig moet vernietigd worden. De VS stuurt aan op een interim-regering van de Palestijnse Autoriteit die beroep doet op “internationale partners” om concreet in te staan voor het bestuur en de dienstverlening. Volgens de VS-minister van Buitenlandse Zaken, Antony Blinken, zouden internationale en regionale “partners” ook troepen moeten leveren om de grensbeveiliging te garanderen, die -dixit Blinken- voornamelijk moeten helpen vermijden dat Hamas zijn militaire capaciteit opnieuw kan opbouwen. Dat is dus niet hetzelfde als de idee van een interpositionele macht die zich tussen beide strijdende partijen moet opstellen als buffer. 

Het staakt-het-vuren biedt ook geen antwoord op de vraag naar gerechtigheid na maanden van oorlogsmisdaden en genocide. Daarnaast maakt het akkoord ook geen einde aan de Israëlische koloniale bezetting en de apartheidspolitiek in de bezette Palestijnse gebieden.

Niettegenstaande de vele zwakke punten die geen garanties op vrede bieden, en al zeker niet op langere termijn, zal een staakt-het-vuren eindelijk wat broodnodige ademruimte bieden aan de bevolking van Gaza, die de afgelopen 15 maanden zo zwaar heeft geleden onder de brutale Israëlisch staatsterreur.